Mądrego warto posłuchać. Ba! z mądrym warto stracić! Polecam 1381 cytatów z Lema Wydawnictwa Literackiego. Jeszcze ciepłych niczym chrupiące bułeczki, choć miłośnikom science fiction świetnie znanych.

Zebrane w jednym tomie, oddzielne, wyrwane z kontekstu – wybrzmiewają mocniej niż na kartach powieści, artykułów, wywiadów, listów. Dziesięć porządkujących kategorii: świat, człowiek, nauka, technologie, kultura, literatura, polityka, religia, humor, Lem osobiście.

“A czy wiadomo panu o tym, że ludzie przesądni w krytycznych sytuacjach życiowych usiłują odnaleźć wskazówkę dla kształtowania swego losu, więc jakby przepowiednię, na chybił trafił otwierając Biblię?”

Eksperyment j.w. proponuję przeprowadzić na tomie “W strachu przed antymaterią”. Z tego typu książkami można robić znacznie więcej. Wyszukać ulubiony cytat w każdej z wymienionych j.w. kategorii. Pokusić się o znalezienie cytatu nad cytatami, itp. Ot, intelektualne zabawy! Wszak Lem był intelektualistą, w dodatku wszechstronnym.

Podczas uważnej lektury próbowałam wychwycić cokolwiek nawiązującego do pochodzenia Lema, który swoich korzeni nie wypierał się, ale prawie nigdy o nich nie mówił. Ktoś, kto czytał wszystko jego autorstwa, z wyjątkiem autobiograficznego “Wysokiego Zamku” może wręcz nie mieć pojęcia, iż był Żydem. 

Nawet miejsce pochówku na to nie wskazuje (krakowski Cmentarz Salwatorski). Grób Lema to ewenement. Brak krzyża pewnie uszedłby uwadze przypadkowego gościa, ale liczne kamyki już nie, a kamyki na grobie to tradycja żydowska.

Cytaty z Lema są równie dyskretne, jak on sam. Moje ulubione? “Świat staje się bezużyteczny, jeśli się go z nikim nie dzieli.” “Kto sieje ewolucję, ten zbiera rozum.” “Rozum jest od kłopotów, jak drapaczka od świądu.” “Wszystkie rzeczy rozpuszczają się w czasie. Nie ma mocniejszego rozpuszczalnika.” “Nie obchodzi mnie niepodległość państwa. Ważna jest niepodległość wewnętrzna.” “Wojna jest najgorszym sposobem gromadzenia wiedzy o obcej kulturze.” “Ludzie wierzą w to, w co chcą wierzyć.” “Dla jednych to są objawy, dla drugich objawienia (o Kościele Katolickim).” “(…) Nie ma tak wymyślnej zbrodni, której by nie dokonano pod auspicjami miłości oraz bojaźni bożej.” “Zwiastowanie i dzieworództwo? Może i było, ale powinna się w takim razie urodzić dziewczynka, skoro brakło męskiego chromosomu.” “Człowiek nie dlatego się śmieje, że jest wesoły, ale dlatego jest wesoły, ponieważ się śmieje.” “I wśród równych zdaje się, że najlepiej mają inni.” “Zabijać czas to zupełnie tak, jakby zabijać żonę czy dziecko. Nie mam cenniejszej substancji niż czas.” “Tylko robak potrafi dobrze być robakiem.”

Nowoczesne podejście do motywacji? Proszę bardzo! “Niedziałanie jest pewne i tylko tyle można o nim dobrego powiedzieć.” “Działanie jest niepewne i w tym jego piękno.”

W sukurs teorii Maslowa? Proszę bardzo! “Zwid sukcesu nasyci umysł, lecz zwid kotleta nie napełni żołądka.”

Różnice indywidualne? Proszę bardzo! “Człowiek inteligentny toby tylko grymasił, ulepszał, poprawiał, a to nie tak, a tamto niedobre, a idiota jest zadowolony.”

Życzę sobie być zawsze idiotką według definicji Lema.

Aleksandra Buchaniec-Bartczak

Dzięki uprzejmości Wydawnictwa Literackiego.