Słynne Cztery pytania (Ma nisztana), zadawane podczas pesachowego sederu, nie są, w gruncie rzeczy, osobnymi pytaniami. Mamy jedno podstawowe pytanie (Dlaczego ta noc różni się od wszystkich innych nocy?) i cztery dopełniające je zdania, które stanowią bardziej szczegółowe pytania, a zarazem odpowiadają na to podstawowe, już zadane (1. We wszystkie inne noce jemy chamec i macę, dlaczego w tę jedną noc tylko macę? 2. We wszystkie inne noce jemy różne warzywa, dlaczego w tę jedną noc tylko warzywa gorzkie? 3. We wszystkie inne noce nie zanurzamy jedzenia ani razu, dlaczego w tę jedną noc zanurzamy je dwa razy? [Karpas w słonej wodzie i maror w charoset] 4. We wszystkie inne noce jemy siedząc lub opierając się na boku, dlaczego w tę jedną noc tylko opierając się na boku?)

Odpowiedź na wszystkie pytania jest w zasadzie ta sama: Bo to jest noc, w którą Bóg wyprowadził nas z Egiptu (Micrajim) „silną ręką i wyciągniętym ramieniem”.

A szczegółowo?

1. Dlaczego jemy macę? Odpowiedź w Hagadzie: „Bo ciasto, które przygotowywali nasi przodkowie, nie zdążyło wyrosnąć, gdy Król królów, Święty, niech będzie błogosławiony, objawił się im i wybawił ich, jak jest napisane:” Z ciasta, które wynieśli z Egiptu, upiekli niewyrośnięte placki [mace], bo się nie zakwasiło, gdyż nagleni do wyjścia z Egiptu nie mogli zwlekać i nie przygotowali zapasów żywności„

2. Dlaczego jemy maror? Kolejna odpowiedź w Hagadzie: „Bo Egipcjanie zaprawiali goryczą życie naszych ojców w Egipcie, jak jest napisane: „Uczynili ich życie gorzkim poprzez uciążliwą pracę przy glinie i cegle oraz różne prace w polu. Wszystkie prace, do których ich zmuszano, były uciążliwe”.”

Na kolejne dwa pytania odpowiedzi konkretnych nie ma, jakkolwiek wiadomo, że zanurzanie w słonej wodzie symbolizuje cierpienie (słona woda=łzy), a w zanurzanie w charoset ciężką pracę (charoset symbolizuje zaprawę murarską). Z kolei opieranie się (podczas Sederu) na lewym boku (lewym ramieniu, lewym łokciu) ma symbolizować uzyskaną przez Izraelitów wolność, ponieważ w starożytności tylko ludziom wolnym przysługiwało takie prawo. Tylko królowie i arystokraci mogli wspierać się na lewym boku i używać do jedzenia wyłącznie prawej ręki. Hesiba – czyli wspieranie się, jest nakazem podczas Sederu we wszystkich ważnych momentach (Moci maca, Korech, spożywanie afikomanu, cztery kielichy). Jedynie podczas jedzenia maroru nie należy tego robić, ponieważ maror symbolizuje gorycz niewoli. Talmud (Pesachim 108a) stwierdza: „Opieranie się do przodu lub do tyłu i opieranie się na prawą stronę nie stanowią właściwego opierania się [podczas Sederu]”.

………………

Historia „czterech pytań”

W czasach Świątyni zadawano jedno pytanie, którego już nie zadaje się od prawie dwóch tysięcy lat, a jednocześnie później dodano dwa nowe pytania oraz jedno z istniejących pytań sformułowano inaczej.
Na początku było zawsze to samo pytanie podstawowe, które nie uległo zmianie:
Dlaczego ta noc różni się od wszystkich innych nocy?
Następnie uzupełniano je trzema dodatkowymi pytaniami, które jednocześnie stanowią odpowiedź na pierwsze pytanie:
We wszystkie inne noce zanurzamy jedzenie raz, dlaczego w tę jedną noc zanurzamy je dwa razy? [Karpas w słonej wodzie i maror w charoset]
We wszystkie inne noce jemy chamec i macę, dlaczego w tę jedną noc tylko macę?
W najwcześniejszych tekstach Miszny znajduje się świadectwo (Pesachim 116a), że w czasach Świątyni ostatnie z trzech pytań było inne niż obecnie i brzmiało:
We wszystkie inne noce jemy mięso pieczone, duszone i gotowane, dlaczego w tę jedną noc tylko pieczone?
Później, podczas redakcji Talmudu, dodano czwarte pytanie:
We wszystkie inne noce jemy różne warzywa, dlaczego w tę jedną noc tylko warzywa gorzkie?  
Natomiast po zburzeniu Świątyni zaprzestano składania ofiary (oddania) z jagnięcia w Pesach, a wtedy pytanie dotyczące spożywania mięsa wycofano i zastąpiono nowym pytaniem, którego nie zadawano w czasach wcześniejszych:
We wszystkie inne noce jemy siedząc lub opierając się na boku, dlaczego w tę jedną noc tylko opierając się na boku?
Wreszcie, ponieważ zwyczaj zanurzania jedzenia (np. w słonej wodzie) już zaginął, pytanie dotyczące zanurzania zostało sformułowane inaczej i obecnie brzmi:
We wszystkie inne noce nie zanurzamy jedzenia ani razu, dlaczego w tę jedną noc zanurzamy je dwa razy?

(opr. PJ)