Popularny pogląd głosi, że w Szabat zabronione jest wykonywanie wszelkiej pracy. Jest to przeświadczenie błędne, ponieważ zakazane jest na przykład wyjście na ulicę z igłą w kieszeni, a dozwolone przesunięcie w domu ciężkiej szafy pod inną ścianę. Widać więc wyraźnie, że kryterium wysiłku wkładanego w wykonywaną czynność (które przesądza, czy czynność tę nazywamy pracą) nie obowiązuje w przypadku ograniczeń związanych z Szabatem.
Uzasadnienie zakazu wykonywanych w Szabat czynności jest inne.
W Torze – w Księdze Wyjścia (Szemot), znajduje się wydane Mojżeszowi przez Boga polecenie zbudowania na pustyni Namiotu Wyznaczonych Czasów (inaczej: Miszkan, czyli Przybytek), w którym miała zostać umieszczona Arka. Nakazując budowę tej przenośnej świątyni, Bóg polecił jednocześnie Mojżeszowi: „A ty powiedz synom Izraela: Ale przestrzegajcie Moich Szabatów. Bo to jest znak między Mną a wami na wasze pokolenia, abyście wiedzieli, że Ja jestem Bogiem, który was uświęca” (Ks. Wyjścia 31:13). Nieco dalej w tekście Tory znów pojawia się nakaz przestrzegania Szabatu i znów powiązany z budową Namiotu. Na podstawie tych dwóch fragmentów Tory wyprowadzony został wniosek, że czynności zabronione w Szabat, to czynności wykonywane właśnie przy budowie Namiotu Wyznaczonych Czasów. Ponieważ opis konstruowania i wyglądu Namiotu jest bardzo szczegółowy, można było te czynności dokładnie wyliczyć i zdefiniować.
Jest ich 39 rodzajów i nazywają się melachot (liczba pojedyncza: melacha). Istnieją także inne czynności zabronione, które zostały wywnioskowane z tych 39 kategorii. Te nazywają się toladot (potomkowie). Nie są to czynności wykonywane przy budowie Miszkanu, ale są to działania prowadzące do tego samego lub podobnego skutku. W Szabat nie wolno wykonywać prac należących do obu tych kategorii. Wszystkie je łączy jedna wspólna cecha: polegają na działaniach twórczych – kreujących rzecz nową, przetwarzających coś.
Melachot dzielą się na sześć grup według rodzaju czynności. Pierwsza grupa (1-11) obejmuje prace rolnicze związane z uzyskiwaniem chleba do Miszkanu i substancji organicznych do farbowania zasłon. Druga (12-24) – czynności konieczne do wytworzenia zasłon z materiału. Trzecia (25-31) – zasłon ze skóry. Czwarta (32-33) – czynności niezbędne do stawiania belek (kruszim) Miszkanu. Piąta (34-35) – do ustawiania ścian Miszkanu. Szósta grupa (36-39) obejmuje działania końcowe przy stawianiu Namiotu. Wymienia je Talmud w Traktacie Szabat 7:2 i w wersji poprawionej w Traktacie Szabat 75b.
Spójrzmy na ich listę. Na pierwszym miejscu wymieniamy czynność z kategorii melachot; następne szczegółowe prace i działania (wybrane przykładowo, bo nie są tu wymienione wszystkie!) należą do kategorii toladot:
- Obsiewanie pola zbożem – rzucanie jakichkolwiek nasion na ziemię w miejscu, w którym mogą zakiełkować, sadzenie roślin, ich podlewanie, wlewanie wody do wazonu, wyrywanie chwastów.
- Oranie pola – kopanie, zamiatanie powierzchni ziemi, robienie bruzd w ziemi, nawożenie, osuszanie gleby.
- Zbieranie plonów – zrywanie owoców, koszenie trawy, piłowanie gałęzi drzew, zrywanie kwiatów, zbieranie jagód, grzybów; ogólnie: oddzielanie jakichkolwiek roślin od źródła ich życia; także przenoszenie roślin.
- Wiązanie snopów zboża – zbieranie opadłych owoców, robienie wieńców, zbieranie chrustu. Zakaz dotyczy wyłącznie produktów natury, a nie przedmiotów wytworzonych przez człowieka.
- Młócenie ziarna – wyciskanie soku z owoców, wyjmowanie nasion ze strąków, dojenie zwierząt.
- Przewiewanie ziarna – rozdzielanie przedmiotów przez rozdmuchiwanie ich.
- Wybieranie – rozdzielanie, sortowanie przedmiotów, cedzenie płynów, moczenie warzyw tak, aby zanieczyszczenia wypłynęły na powierzchnię lub opadły na dno naczynia.
- Mielenie – mielenie kawy, pieprzu, piłowanie metalu, krojenie owoców lub warzyw.
- Przesiewanie przez sito – oddzielanie niepotrzebnych składników od pokarmu.
- Wyrabianie ciasta – mieszanie drobnych substancji spożywczych z jakimkolwiek płynem.
- Pieczenie – gotowanie, smażenie, topienie wosku, metalu.
- Strzyżenie – wyrywanie piór, obcinanie paznokci.
- Wybielanie (czyszczenie) – moczenie tkanin, wytrząsanie kurzu z ubrań, czyszczenie plam, rozwieszanie prania.
- Czesanie surowej wełny – młócenie lnu, czesanie peruki.
- Farbowanie – malowanie przedmiotów, robienie makijażu, także używanie lakieru do paznokci.
- Przędzenie nici – wyrabianie lin, naprawianie uszkodzonych.
- Przygotowywanie krosna do tkania.
- Robienie pętli.
- Tkanie – robienie na drutach, plecenie koszy.
- Rozdzielanie na pojedyncze nici – prucie, usuwanie nici z ubrania.
21 i 22. Zawiązywanie i rozwiązywanie węzłów. - Szycie – klejenie kawałków papieru, używanie zszywaczy do papieru.
- Rozdzieranie – papieru, materiału, oddzielanie przedmiotów sklejonych.
- Chwytanie zwierzęcia w pułapkę – zaganianie w miejsce zamknięte, zamykanie okna, aby ptak nie wyfrunął.
- Zarzynanie – jakiekolwiek zabijanie, zadawanie ran, siniaków.
- Obdzieranie zwierzęcia ze skóry.
- Solenie/garbowanie skóry – marynowanie, solenie mięsa, stosowanie roztworów chemicznych w celu przeróbki jakiegokolwiek materiału.
- Zaznaczanie linii – malowanie farbą, rysowanie atramentem, tuszem, zaznaczanie czymkolwiek na powierzchni przedmiotu, aby podzielić lub pociąć przedmiot na mniejsze części.
- Obcinanie zbędnych kawałków – rozsmarowywanie kremów na skórze, używanie mydła w kostce, zdrapywanie błota z butów, używanie papieru ściernego.
- Wycinanie właściwych kształtów – przycinanie skóry, tkaniny, papieru, ostrzenie ołówka.
- Pisanie – stawianie liter, wyszywanie, grawerowanie, drukowanie, pieczętowanie.
- Wymazywanie napisów – zdrapywanie, wycieranie, usuwanie chemiczne liter.
- Budowanie – kopanie ziemi, aby postawić fundament, wbijanie gwoździ, wiercenie, wylewanie cementu, naprawianie narzędzi, używanie parasola.
- Burzenie – rozbiórka czegokolwiek zbudowanego, jakakolwiek czynność odwrotna wobec działań budowania (patrz: punkt 34): np. wyciąganie gwoździ.
- Gaszenie ognia – zmniejszanie płomienia.
- Rozpalanie ognia – zapalanie zapałki, zapalniczki, dokładanie do ognia już płonącego.
- „Ostatnie uderzenie młotem” – wszystkie czynności, które mają za zadanie zakończenie wytwarzania jakiegokolwiek produktu: nadawanie połysku, ostrzenie noża, wygładzanie, przymocowanie uchwytu.
- Przenoszenie przedmiotów – pomiędzy strefami: prywatną a publiczną i transport czegokolwiek w przestrzeni publicznej na odległość większą niż 4 amot (około 2 metrów).
(opr. PJ)
