Trwa Chanuka. Jest to święto wyznaczone przez rabinów, na podstawie wydarzeń, które miały miejsce ok. 2200 lat temu. Cóż takiego się stało? Zwolennicy hellenizmu, którzy panowali wówczas w Ziemi Izraela, zarówno Żydzi jak i nie-Żydzi, usiłowali wykorzenić żydowską tradycję zabraniając przestrzegania szabatu, studiowania Tory i obrzezania. Zbezcześcili również Beit HaMidrasz, Świątynię w Jerozolimie i wyrządzili wiele krzywd i zbrodni Żydom wiernym tradycji. W czasach prześladowań, rodzina kohanim zorganizowała i objęła przywództwo nad powstaniem przeciwko helleńskim władcom i ich poplecznikom.Udało im się przywrócić panowanie Tory w Ziemi Izraela i przywrócić działalność Świątyni w Jerozolimie, Beit HaMidrasz. Zwolennicy hellenizmu próbowali zniszczyć cale zapasy oliwy rytualnie czystej i zdatnej do palenia w menorze (siedmioramienny świecznik używany w Beit HaMidrasz). Została tylko jedna butelka, zawierająca akurat tyle oliwy ile było potrzebne do podtrzymania płomienia w menorze przez jeden dzień. Potrzeba było ośmiu dni na przygotowanie nowej oliwy.

Kiedy Żydzi rozpalili menorę resztkami oliwy, zdarzył się cud – menora paliła się bezustannie przez osiem dni. Dlatego też świętujemy Chanukę przez pełne osiem dni, zapalając świece każdego dnia, zaczynając od jednej pierwszego dnia, i zapalając osiem w dniu ostatnim. Kolejną konsekwencją faktu, iż cud był związany z oliwą jest zwyczaj jedzenia podczas Chanuki tłustych, „oleistych” potraw. Warto zwrócić szczególną uwagę na latkes, placki ziemniaczane oraz pączki.

Zwyczaj grania w gry hazardowe przy pomocy drejdla (niewielkiego „bączka”) również wywodzi się z historii sprzed 2200 lat. Przywiązani do tradycji Żydzi chcąc studiować Torę ukrywali ten fakt pod przykrywką uprawiania hazardu przy pomocy bączka, tym samym nie łamiąc helleńskiego prawa. Na każdym boku drejdel widnieje hebrajska litera. Są to litery: nun, gimel, hej i szin. Razem, oznaczają hebrajskie wyrażenie nes gadol hajah szam – „zdarzył się tam wielki cud”.

Cud chanukowy nie polega jedynie na fakcie, że oliwa paliła się znacznie dłużej, niż wynikałoby to z jej naturalnych właściwości. Cudem Chanuki jest umiłowanie Tory – żydowskiej Tradycji – która płonęła w sercach naszych praojców wystarczająco mocno, abyśmy dzisiaj nadal byli Żydami, 2200 lat po opisywanych wydarzeniach. Przemyślmy głęboko, co każdy z nas może uczynić, aby dorzucić drewna do tego ognia, tak, aby płonął przez kolejne 2200 lat.

Chanuka Sameach – Radosnej Chanuki!

Rabin Jicchak Rapoport

Więcej na temat drejdla:

Drejdel (jidysz) (po hebrajsku: sewiwon), to czteroboczny bączek z pojedynczą literą hebrajską po każdej stronie.
Przed powstaniem państwa Izrael w roku 1948 na wszystkich drejdlach znajdowały się litery nun, gimel, hej i szin, które są pierwszymi literami słów w zdaniu: „nes gadol hajah szam” („wielki cud stał się tam”).
Dziś w Izraelu na drejdlu znajdują się litery nun, gimel, hej, pej, które są pierwszymi literami słów w zdaniu: „nes gadol haja po” („wielki cud stał się tu”).
Drejdel jest słowem pochodzącym od niemieckiego słowa „drehen” (wymawianego „drejen”), które oznacza „obracać”.
Zasady gry polegają na tym, że każdy z graczy przystępuje do gry z określoną liczbą monet (cukierków, czekoladek itd.). Wszyscy gracze dają do „banku” jedną monetę. Następnie kolejno kręci się bączkiem i zabiera się z banku lub wpłaca do niego swoje monety w zależności od tego, która litera ukaże się po zatrzymaniu bączka.
Istnieje kilka sposobów gry, ale najczęściej :
nun – oznacza, że każdy dokłada do „banku” ( w innej wersji: nikt nie wygrywa);
gimel – obracający bączkiem bierze wszystko;
hej – bierze się połowę;
szin lub pej – obracający dodaje do „banku” jedną monetę;

Żadna inna gra nie jest związana z religijnym, żydowskim świętem poza drejdlem, którego używa się w Chanukę.

Dlaczego akurat w to święto?

Istnieje kilka wyjaśnień. Oto trzy z nich:

• W okresie prześladowania religii żydowskiej przez Greków, gdy Żydzi zbierali się na Szabat, albo na uroczystość obrzezania, grano w drejdel, aby upozorować przed okupantami, że to gra hazardowa jest powodem spotkania. Taka postawa nie mogła jednak poprawić sytuacji Żydów. Tylko bunt i walka z okupantami mogła odmienić ich los. Drejdel ma więc symboliczne znaczenie negatywne. Przypomina, że ukrywanie się i zwodzenie wroga, zamiast oporu, nie jest właściwą postawą.

• Chasydzki rabin Zwi Elimelech uważał coś zupełnie przeciwnego: drejdel to gra losowa; ani ludzka wola, ani umiejętności nie wpływają na jej wynik, zwraca więc ona symbolicznie uwagę na to, że w wydarzeniach, które upamiętnia Chanuka, zasadniczą rolę odgrywały decyzje Boga, a nie ludzi.

• Drejdel jest metaforą historycznej sytuacji Izraela: cztery potężne królestwa, reprezentowane przez cztery strony drejdla, to Babilonia, Persja, Grecja i Rzym. Wszystkie one obracają się dookoła osi, którą stanowi los Izraela. Są widoczne i sprawiają wrażenie, że to one decydują o wyniku gry. Jednak naprawdę wszystko w tej grze zależy od obrotów na linii tej niewidocznej osi drejdla.

(redakcja)