Hagada na Pesach

Wstępem do wieczoru sederowego jest zapalenie świec świątecznych.
W pierwsze dwa wieczory Pesach osoba zapalająca świece wypowiada dwa błogosławieństwa:
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam zapalanie światła świątecznego.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, że dałeś nam dożyć i utrzymywałeś nas i doprowadziłeś nas do tego czasu!
[1. Dzieci mogą otrzymać błogosławieństwo od rodzica (rodziców) po zapaleniu świec, takie, jak w każdy Szabat.

  1. Świecznik może być ustawiony tam, gdzie najlepiej spełni swoją funkcję. Zazwyczaj więc stawia się go na stole, przy którym będziemy zasiadać w czasie Sederu.
  2. Zazwyczaj przed zapaleniem świec osoba zapalająca przykrywa głowę.
  3. W przeciwieństwie do świec szabatowych, świece świąteczne nie muszą być okrążane dłońmi trzy razy. Najpierw nad nimi wypowiadamy błogosławieństwo, później zapalamy świece.
  4. Na zakończenie błogosławieństwa nie wypowiadamy słowa „amen”. Wypowiadają je tylko ci, którzy wysłuchują błogosławieństwa.
  5. Błogosławieństwo Szehechejanu osoba zapalająca świece wypowiada po zapaleniu świec. Osoba, która już wypowiedziała Szehechejanu podczas zapalania świec, później, w czasie Kiduszu, powinna pamiętać – tylko wysłuchując Szehechejanu – że obejmuje ono także spełnianie innych przykazań w czasie tego wieczoru.
  6. Po tym błogosławieństwie składamy sobie życzenia Chag sameach (Szczęśliwych Świąt) lub Chag sameach wekaszer (Szczęśliwych i Koszernych Świąt.)
  7. Jeżeli pierwszy dzień świąt przypada w wieczór inny niż szabatowy, najlepiej jest zapalić świece na 18 minut przed zachodem słońca. Jeżeli zapomnimy o zapaleniu w tym czasie, możemy zapalić świece już po zachodzie słońca, ale od istniejącego źródła ognia (z uwagi na to, że pierwsze dni Pesach to jamim towim) .
  8. Jeżeli drugi dzień świąt przypada w piątek – świece trzeba zapalić co najmniej na osiemnaście minut przed zachodem słońca i od istniejącego źródła ognia.
  9. Jeżeli pierwszy lub drugi dzień świąt przypada na sobotni wieczór – świece nie mogą być zapalone, zanim Szabat się nie zakończy, to znaczy nie mniej niż 40 minut po zachodzie słońca.
  10. Jeżeli jesteśmy zaproszeni do kogoś na Seder, powinniśmy zapalić własne świece, nim wyjdziemy z domu, ustawiając je w bezpiecznym miejscu]
    Kadesz Urchac – wygłoszenie mnemotechnicznego tekstu, który przypomina kolejność porządku sederowego
    Mimo że tekst nie zawiera wszystkich elementów Sederu, ale stanowi jedynie przypomnienie o głównych jego punktach, tradycyjnie wygłasza się go na początek Sederu.
    Kadesz , Urchac
    Karpas, Jachac
    Magid, Rachac
    Moci, Maca
    Maror, Korech
    Szulchan Orech
    Cafun, Barech
    Halel, Nirca
    [Porządek Sederu nie zmienił się w zasadzie prawie wcale od około roku 200 naszej ery. Aby zapewnić jego przestrzeganie w czasach, gdy Hagady nie były jeszcze powszechnie dostępne (przed wynalazkiem druku), ułożony został tekst mnemotechniczny, który posługując się rymem i rytmem ułatwiał zapamiętanie kolejności wydarzeń]

Porządek wieczoru sederowego
Kadesz – Uświęcenie
[Słowo Kadesz – nazwa tej części Sederu – pochodzi od hebrajskiego słowa kadosz – „święty”. Kidusz oznacza dosłownie „czynić świętym” lub „uświęcać”. W opozycji do popularnego przeświadczenia kidusz nie służy uświęcaniu wina, ale uświęcaniu dnia – jako jom tow (dnia świątecznego). Uświęcanie to odbywa się nad winem, ponieważ wino jest symbolem radości i szczęścia. Jest ono także napojem ludzi wolnych. Najważniejszym tematem każdego kiduszu w każdy Szabat i w każde święto jest przypomnienie Wyjścia z Egiptu. W przeciwieństwie do kiduszu szabatowego, w kiduszu świątecznym nie jest zawarte przypomnienie Stworzenia Świata. Nawet gdy jom tow przypada w Szabat, słowa dodane dla uczczenia Szabatu nie wymieniają Kreacji. Oznacza to, że w jom tow obchodzi się przede wszystkim stworzenie narodu żydowskiego, a nie kreację w wymiarze kosmicznym. Kidusz uświęca dzień, przywołuje Wyjście z niewoli, przypomina Wybranie Żydów – jako ich zobowiązanie wobec Boga, uświęca Pesach.]
Seder rozpoczynamy po zapadnięciu zmroku, po ukazaniu się na niebie trzech gwiazd średniej wielkości. Prowadzący Seder (zazwyczaj głowa domu) napełnia winem swój kielich i recytuje kidusz. Każdy uczestnik Sederu musi mieć swój kielich. Po kiduszu zebrani, opierając się na lewym boku, wypijają pierwszy z Czterech Kielichów Wina. W pierwszą i drugą noc (zaraz po kiduszu) wypowiada się błogosławieństwo Szehechejanu. Mace są przykryte.
Kidusz
W szabatowy wieczór w piątek i tylko w piątek prowadzący zaczyna od słów:
(wypowiada cicho): I nastał wieczór i nastał poranek
(i pełnym głosem):
Szósty dzień.
I zostały ukończone niebo, i ziemia, i cały ich porządek. I skończył Bóg dnia siódmego Swoje dzieło, które stworzył i odpoczął po całym Swoim dziele, które stworzył. I pobłogosławił Bóg siódmy dzień i uświęcił go, ponieważ w nim zaprzestał wszystkich Swoich dzieł do wykonania.
We wszystkie inne dni, poza piątkiem, prowadzący zaczyna od słów błogosławieństwa nad winem (i pomija słowa w nawiasach, które wypowiadane są w piątek):
Za pozwoleniem moich [mistrzów i] nauczycieli:
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, Stwórca owocu winorośli.
Wszyscy odpowiadają: Amen

Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, który wybrał nas ze wszystkich ludów i wywyższył nas wśród wszystkich języków i uświęcił nas Swoimi przykazaniami. I dałeś nam, Haszem, nasz Boże, z miłością (Szabaty na odpoczynek i) wyznaczone pory dla radości, święta i okresy świąteczne dla radowania się, dzień (tego Szabatu i dzień) Święta Pesach, czas naszej wolności (z miłością), święte zgromadzenie, na pamiątkę wyjścia z Egiptu. Bo wybrałeś nas i uświęciłeś nas spośród wszystkich narodów (i Szabat), pory Twoich świętych świąt (w miłości i w łasce), w radości i cieszeniu się dałeś nam (w dziedzictwo). Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, uświęcający (Szabat i) Jisraela i okresy świąteczne.
Wszyscy: Amen
W sobotę (Moce Szabat) i tylko w sobotę dodaje się w tym miejscu dwa dodatkowe błogosławieństwa Bore meore haesz i Hawdala:
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Nasz Bóg, Król świata, Stwórca świateł ognia.
Wszyscy: Amen
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, oddzielający święte od powszedniego, światło od ciemności, Jisraela od narodów, Dzień Siódmy od sześciu dni pracy. Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, czyniący rozróżnienie pomiędzy świętym a powszednim.
Wszyscy: Amen
Następnie wypowiadane jest błogosławieństwo Szehechejanu:
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, że dałeś nam dożyć i utrzymywałeś nas i doprowadziłeś nas do tego czasu!
Wszyscy: Amen
Zgromadzeni wypijają Pierwszy Kielich Wina.
[1. Wino użyte do kiduszu musi być koszerne na Pesach. Tradycyjnie preferowane jest wino czerwone – symbolizuje ono krew hebrajskich niemowląt topionych w Nilu na rozkaz faraona.

  1. Kielich kiduszowy i kielichy uczestników Sederu powinny być napełnione po brzegi. Zwyczaj wymaga, aby nie napełniać sobie samemu własnego kielicha, ale by nasz napełnił sąsiad, a my – kielich sąsiada. To, że nie napełniamy sami swojego kielicha, symbolizuje bycie człowiekiem wolnym.
  2. Podczas kiduszu mace pozostają przykryte serwetką.
  3. Wino z kielicha pije się dopiero po błogosławieństwie Szehechejanu. Należy usiąść (jeżeli się stało) i pić wino opierając się na lewym ramieniu. Opieramy się na lewym ramieniu, ponieważ większość ludzi jest praworęczna i ta pozycja umożliwia swobodne korzystanie z prawej ręki.
  4. Każdy musi mieć swój własny kielich z winem.
  5. Prowadzącym kidusz może być zarówno mężczyzna jak i kobieta, choć tradycyjnie jest to „pan domu”.
  6. Kidusz może być wypowiadany na siedząco lub na stojąco, ale wino powinno się wypijać w pozycji siedzącej, opierając się na lewym ramieniu i pochylając w lewą stronę. Kielich z winem należy trzymać w prawej ręce, jakkolwiek osoby leworęczne powinny trzymać go w lewej.
  7. Powinno się nalać co najmniej rewiit wina do każdego kielicha. Rewiit ma pojemność półtora jajka, co według Chazon Isz wynosi 150 ml, a według Chofec Chajim 119 ml. Micwa arba kosot (wypicia kielichów wina) zostaje wypełniona, jeśli podczas Sederu wypiliśmy większość wina z każdego z czterech kielichów.
  8. Dzieci także powinny pić wino lub wino pomieszane z sokiem winogronowym, a w ostateczności sok winogronowy. Lepiej, gdy wino rozcieńczane jest sokiem winogronowym, a nie wodą.
  9. Dorośli, którzy z poważnych powodów nie mogą pić wina, powinni zastąpić je sokiem winogronowym.
  10. Jeżeli Seder odbywa się w dzień powszedni, to kolejność błogosławieństw jest taka:
  • błogosławieństwo nad winem
  • kidusz (Aszer bachar banu)
  • Szehechejanu
    Jeżeli Seder odbywa się w Szabat, to kolejność ulega zmianie:
  • Wajechulu (fragment z Tory dotyczący Szabatu)
  • błogosławieństwo nad winem
  • kidusz z dodatkowymi uzupełnieniami na Szabat (tekst zamieszony powyżej w nawiasach)
  • Szehechejanu
    Jeżeli natomiast Seder przypada w Moce Szabat (w sobotę po zakończeniu Szabatu), to kolejność znów jest inna:
  • błogosławieństwo nad winem
  • kidusz
  • błogosławieństwo nad ogniem (Bore meore haesz)
  • Hawdala (błogosławieństwo oddzielające)
  • Szehechejanu]
    Urchac – Oczyszczenie
    Myjemy rytualnie ręce trzykrotnie (według innej tradycji – dwukrotnie) polewając wodą każdą dłoń (najpierw prawą), ale nie odmawiamy wtedy błogosławieństwa Al netilat jadaim. Niektórzy mają zwyczaj, iż ręce myje jedynie prowadzący Seder. Jeżeli tylko on obmywa dłonie, wystarczy użyć dzbanka z wodą, miseczki i ręcznika. Jeśli wszyscy myją ręce, lepiej zrobić to np. w kuchni nad zlewem, używając również dzbanka, a nie bezpośrednio wody z kranu, bo rytualne mycie rąk musi się odbywać „ludzkim wysiłkiem”.
    Po umyciu i wytarciu rąk, zachowując milczenie, przechodzimy do karpas.
    Karpas – Warzywo
    Prowadzący rozprowadza wśród uczestników (lub sami biorą z talerza) pietruszkę, seler, rzodkiewkę lub inne warzywo wykorzystywane jako karpas. Zanurzamy (wszyscy) mały kawałek (koniecznie mniej niż jeden kezajit, czyli mniej więcej wielkość dużej oliwki, co oznacza w przybliżeniu pół jajka) karpas w słonej wodzie, wypowiadamy po tym błogosławieństwo Bore pri hadama (owocu ziemi) i natychmiast po nim zjadamy warzywo, bez mówienia „Amen”. Wypowiadając błogosławieństwo należy chcieć, by obejmowało ono również maror, który jest spożywany później.
    Bore pri haadama
    Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, Stwórca owocu ziemi.
    [Zanurzanie pożywienia jest tradycyjnym symbolem wolności. Po drugie zanurzanie warzywa nawiązuje symbolicznie do zanurzania hizopu (zielonego warzywa popularnego na Bliskim Wschodzie) w krwi baranka, aby spryskać nią nadproża domów Izraelitów w noc Dziesiątej Plagi. Można także odczytywać to jako symbol losu Izraelitów w Egipcie – od sukcesów Josefa do niewoli następnych pokoleń. Karpas ma być zanurzone albo w słonej wodzie, albo – znacznie rzadziej – w occie. Oba płyny symbolizują niewolę, przypominając łzy i pot. Podczas jedzenia karpas możemy opierać się na lewym ramieniu, jakkolwiek nie jest to wymagane.]
    Jachac – Przełamanie środkowej macy
    [Jachac znaczy dosłownie „przełamywać” lub „dzielić”.]
    Prowadzący wyjmuje środkową macę spod serwetki. Przełamuje ją na dwie nierówne części. Pokazuje zebranym. Zawija większą część w serwetkę lub wkłada do specjalnej torebki afikomanowej, mniejszą kładzie z powrotem na talerz pomiędzy dwie mace.
    [Czynność ta upamiętnia rozstąpienie się Morza Czerwonego. Złamana maca symbolizuje również skromność i będzie później zjedzona jako „chleb ubóstwa”. Dominującą symboliką jest „przełamanie” i „ukrycie”. Ukryty afikoman zostanie odnaleziony. Odnalezienie ukrytego afikomana podczas cafun (dosłownie: „ukryty”), uczyni dokończonym to, co teraz jest przełamane i niedokończone.
    Afikoman chowany jest często pod poduszkę prowadzącego Seder, choć może być schowany w innych miejscach. Aby afikoman nie był „ukradziony” przez dzieci (które bardzo się o to starają, bo później będą go chciały oddać za „okup”), prowadzący próbuje go jednak ukryć. Można to zrobić podając go po kryjomu komuś, kto go schowa lub zrobić to samemu w czasie jedzenia wieczerzy sederowej. Afikoman powinien być zawinięty w serwetkę, ponieważ ma to nawiązywać do relacji z Szemot: „ludzie zabrali swoje ciasto, zanim się zakwasiło. Resztę swojego [ciasta] obwiązali w ubrania (…)” (Szemot 12:34)]
    Ha Lachma Anja – Zaproszenie
    Prowadzący Seder odkrywa mace (niektórzy wznoszą je w tym momencie w górę, aby były widoczne dla wszystkich zgromadzonych), zdejmuje z talerza zeroa i bejcę (jajko), siedzący obok prowadzącego podnoszą talerz sederowy do góry i wszyscy odczytują fragment z Hagady, którego oryginalna wersja jest w języku aramejskim (po hebrajsku tekst zaczynałby się od: „lechem oni”), ale ze względu na jego ważność musi być wygłoszony w języku zrozumiałym dla wszystkich obecnych (od tego momentu konieczne jest korzystanie z tekstu Hagady, zamieszczonego poniżej, do wspólnego odczytywania):
    To jest chleb niedoli, który nasi przodkowie jedli w ziemi egipskiej. Każdy głodny niech wejdzie i je z nami; każdy potrzebujący niech wejdzie i obchodzi z nami Pesach. W tym roku jeszcze tutaj, w przyszłym – już w Izraelu; w tym roku – jeszcze jako niewolnicy, w przyszłym – jako ludzie wolni.
    [Pamiętanie własnej niewoli i niewoli przodków powinno czynić człowieka lepszym. Dlatego właśnie w Szemot czytamy: „Nie upokarzaj i nie uciskaj przybysza, bo byliście przybyszami w ziemi egipskiej” (Szemot 22:20). Nastąpiło całkowite odrzucenie chamecu – symbolu chleba właścicieli niewolników i wybranie macy – pożywienia zniewolonych. Jednak maca w czasie Sederu przemienia się z „chleba niedoli” (lechem oni) w „chleb wolności” (lechem decheruta). Bycie niegdyś niewolnikiem pozwala rozumieć innych, którzy są teraz „głodni” i „w potrzebie”. Zapowiedź i oczekiwanie odkupienia otwiera i zamyka Seder. W tej chwili jesteśmy w momencie rozpoczęcia Sederu: z nadzieją bycia wolnymi i nadzieją dotarcia do Izraela.]
    Magid – Opowiadania (Czytanie Hagady)
    Zeroa i bejcę odkłada się na ich poprzednie miejsce, mace zostają przykryte, nalewa się Drugi Kielich Wina i najmłodsze dziecko (dzieci) lub inny uczestnik wieczerzy zadaje cztery pytania.
    Dlaczego ta noc różni się od wszystkich innych nocy?
    We wszystkie inne noce jemy chamec i macę, dlaczego w tę jedną noc tylko macę?
    We wszystkie inne noce jemy różne warzywa, dlaczego w tę jedną noc tylko warzywa gorzkie?
    We wszystkie inne noce nie zanurzamy jedzenia ani razu, dlaczego w tę jedną noc zanurzamy je dwa razy? [Karpas w słonej wodzie i maror w charoset]
    We wszystkie inne noce jemy siedząc lub opierając się na boku, dlaczego w tę jedną noc tylko opierając się na boku?
    [Centralnym przykazaniem Sederu jest opowiedzenie historii Wyjścia z Egiptu: „[Musisz ] powiedzieć swojemu synowi w tym dniu: To ze względu na to, co Bóg uczynił dla mnie, gdy wychodziłem z Egiptu” (Szemot 13:8). Słowo „higad’ta” („musisz powiedzieć”) pochodzi od rdzenia l’hagid – „opowiadać”. Zarówno hagada, jak i magid pochodzą od tego samego rdzenia. Magid jest więc centralną częścią Hagady wypełniającą fundamentalne dla judaizmu przykazanie opowiedzenia o uwolnieniu z niewoli egipskiej. Jednym z celów zadawania pytań, jak i czytania Hagady jest wypełnienie nakazu opowiadania o Wyjściu z Egiptu – jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach narodu żydowskiego – młodszym pokoleniom. Rzecz więc nie w tym, by jedynie zadośćuczynić tradycji i dopilnować, by pytania padły – powinny paść także wyczerpujące odpowiedzi na nie. Cztery pytania (Ma nisztana) nie są, w gruncie rzeczy, osobnymi pytaniami. Mamy jedno podstawowe pytanie i cztery dopełniające je zdania. Zadawanie pytań jest tak ważne, że Talmud nakazuje postawienie tych pytań i odpowiedzenie na nie nawet wtedy, gdybyśmy podczas Sederu byli sami.]
    Mace zostają odkryte, a zebrani wspólnie odpowiadają:
    Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie lecz wywiódł nas stamtąd Haszem silną ręką i wyciągniętym ramieniem. A przecież gdyby Najświętszy, niech będzie błogosławiony, nie wyprowadził naszych Praojców z Egiptu, to wciąż i my, i nasze dzieci, i nasze wnuki bylibyśmy niewolnikami faraonów w Egipcie. Zatem gdybyśmy nawet wszyscy byli mądrzy, wszyscy rozumni, wszyscy doświadczeni, wszyscy biegli w Torze, to i tak obowiązkiem naszym byłoby wypełnienie przykazania, które każe opowiadać o Wyjściu z Egiptu. A im kto bardziej oddaje się opowiadaniu o Wyjściu z Egiptu, tym bardziej jest godny pochwały.
    [Odpowiedź kryje się w całej opowieści Hagady, która rozpoczyna się po Ma nisztana od słów Awadim hajinu lefaro bemicrajim – „Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie”. Podstawową strukturę odpowiedzi określa zasada: „Zacznij o poniżeniu, a zakończ o chwale” (Pesachim 116a). Bóg oswobodził nas z niewoli. Nie Mosze (Mojżesz), nie anioły, ale Bóg i wyłącznie Bóg. Dlatego ludzki bohater opowieści o Wyjściu: Mosze, wymieniony zostaje w całej Hagadzie tylko jeden raz.]
    Zdarzyło się, że rabi Eliezer, rabi Jehoszua, rabi Elazar Ben Azarja, rabi Akiwa i rabi Tarfon zebrani w Bnej Brak przez całą noc pesachową, wsparci na boku opowiadali o Wyjściu z Egiptu. Aż przyszli do nich uczniowie i powiedzieli: „Nauczyciele nasi, nadszedł czas modlitwy porannej (Szema)”
    Rabi Eleazar, syn Azarji, powiedział: „Zaiste, jestem niby siedemdziesięciolatek, a nie potrafiłem dotąd stwierdzić, dlaczego opowiadanie o Wyjściu z Egiptu powinno odbywać się nocą, aż wyjaśnił to Ben Zoma: Powiedziane jest ‘abyś pamiętał dzień Wyjścia z Egiptu przez wszystkie dni twojego życia’. ‘Przez dni twojego życia’ – oznacza tylko dni, zaś ‘przez wszystkie dni twojego życia’ odnosi się również do nocy. Niektórzy mędrcy mówią zaś, że ‘dni twojego życia’ dotyczą tego świata, natomiast ‘wszystkie dni twojego życia’ to czasy przyjścia Mesjasza.
    Niech będzie błogosławiony Wszechobecny, błogosławiony On. Błogosławiony Ten, który dał Torę swojemu ludowi, Jisraelowi, błogosławiony On.
    Tora mówi o czterech synach: jeden jest mądry, drugi – niegodziwy, trzeci – naiwny, choć szlachetny, czwarty, który nie potrafi jeszcze zadać pytania.

Co mówi mądry syn?
Czym są świadectwa, ustawy i przepisy, które przykazał wam spełniać Haszem, nasz Bóg? Zatem wyjaśnisz mu prawa Pesachu aż do tego, które mówi, że po ofierze pesachowej nie wolno już nic zjeść.
Co mówi niegodziwy syn?
Czym jest dla was ta uroczystość? Mówi „dla was”, a nie „dla nas”. Skoro wyłączył siebie z ogółu, zatem odrzucił główne zasady wiary. Masz więc dać mu nauczkę (dosłownie: „stępić mu zęby”) odpowiadając: to wyraz wdzięczności, za to, co uczynił dla mnie Bóg, gdy wychodziłem z Egiptu. „Dla mnie” a nie „dla niego”. Gdyby on tam był, nie zostałby wybawiony.
Co mówi naiwny, choć szlachetny syn?
Co to znaczy? Zatem odpowiedz mu: Siłą swojej ręki wyprowadził nas Bóg z Egiptu, z domu niewoli.
A temu, który nie potrafi jeszcze zadać pytania, wyjaśnij sam z siebie, gdyż jest napisane: „I opowiesz tego dnia swojemu synowi, mówiąc: ‘za to, co uczynił dla mnie Bóg, gdy wychodziłem z Egiptu’.
Można by uważać, że nauczanie [o Pesach] powinno się rozpocząć pierwszego dnia miesiąca. Ale Tora nakazuje: „w ten dzień”. „W ten dzień” mogłoby oznaczać, że gdy trwa dzień. Ale Tora nakazuje „za to”, a „to” mówisz jedynie wtedy, gdy leżą przed tobą maca i gorzkie zioła (maror).
Na początku nasi przodkowie byli bałwochwalcami, ale teraz Wszechobecny wziął nas do Swojej służby, jak jest powiedziane: „Jehoszua powiedział do całego narodu: ‘Tak rzekł Wiekuisty, Bóg Jisraela: „Wasi przodkowie od wieków mieszkali po tamtej stronie rzeki, jak Terah, ojciec Awrahama i ojciec Nahora, i służyli obcym bogom. I wziąłem waszego Praojca Awrahama z tamtej strony rzeki i przeprowadziłem go po całej ziemi Kanaan i pomnożyłem jego potomstwo i dałem mu Jicchaka, a Jicchakowi dałem Jaakowa i Ezawa. I dałem Ezawowi górę Seir w dziedzictwo, Jaakow zaś i jego synowie zeszli do Egiptu.”
Niech będzie błogosławiony On, który dotrzymuje obietnicy danej Jisraelowi, niech będzie błogosławiony. Bo oto Najświętszy, błogosławiony On, wyliczył koniec niewoli i uczynił, jak zapowiedział, naszemu praojcu Awrahamowi w czasie Przymierza Rozciętych Zwierząt Ofiarnych, jak jest napisane: „Wiedz, że twoi potomkowie będą obcymi w cudzej ziemi, będą zniewoleni i ciemiężeni przez 400 lat; ale również ten naród, któremu będą służyć, Ja osądzę, a potem wyjdą z wielkim bogactwem.”
Przykrywa się mace, każdy bierze kielich do ręki, podnosi i mówi głośno i radośnie:
I ta oto zapowiedź podtrzymywała ojców naszych i nas. Bo nie tylko jeden wróg chciał nas zniszczyć, ale w każdym pokoleniu jakiś wróg zwraca się przeciwko nam, aby nas zniszczyć, lecz Najświętszy, niech będzie błogosławiony, ratuje nas z ich rąk.
Stawia się kielichy z powrotem na stół i odkrywa mace.
[Powyższe słowa stanowią tak ważne przypomnienie Przymierza, że mace zostają zakryte, a kielich z winem wzniesiony, ze względu na powagę chwili. Po odstawieniu kielicha, mace zostają więc – wraz z zakończeniem wypowiadania słów – ponownie odkryte.]
Dowiedz się więc, co zamierzał uczynić Laban Aramejczyk naszemu Praojcu Jaakowowi. O ile faraon wydał rozkaz zamordowania tylko chłopców, to Laban zamierzał zgładzić wszystkich, jest bowiem napisane: „Aramejczyk chciał zgładzić mojego ojca. Ten zszedł do Egiptu i przebywał tam z niewielką liczbą i wyrósł tam na lud wielki, silny i liczny”.
„Zszedł do Egiptu” – zobowiązany słowami Boga.
„I przebywał tam” – poucza nas to, że Jaakow, Praojciec nasz, nie zszedł do Egiptu po to, by w nim osiąść na stałe, ale by przebywać w nim przez jakiś czas. Jak jest napisane: „I rzekli do faraona: Pomieszkać przybyliśmy w tym kraju, gdyż nie ma pastwisk dla stad, które mają twoi słudzy, bo w ziemi Kanaan panuje głód, więc zezwól, aby twoi słudzy zamieszkali w ziemi Goszen”
„Z niewielką liczbą” – jak jest napisane: „Twoi przodkowie zeszli do Egiptu w siedemdziesięciu, a teraz Wiekuisty, Bóg twój, uczynił was wieloma, jak gwiazdy na niebie”
„Wyrósł tam na lud” – co poucza, że Żydzi byli tam odrębnym ludem.
„Wielki, silny” – jak jest napisane: „A synowie Jisraela rozradzali się, mnożyli, potężnieli i zyskiwali na sile coraz bardziej, aż cały kraj się nimi napełnił.”
„I liczny” – jak jest napisane: „Uczyniłem cię liczną jak kwiaty polne. Rosłaś, wzrastałaś i doszłaś do wieku dojrzałego; nabrałaś kształtu i włosy twoje stały się bujne, a byłaś naga i bosa.”
„Gnębili nas Egipcjanie i prześladowali obarczając nas przymusową, ciężką pracą”
„Gnębili nas Egipcjanie” – jak jest napisane: „Przemyślnie z nim postąpmy, ażeby się nie rozmnożył, ponieważ w przypadku wojny mógłby się połączyć z naszymi wrogami w walce przeciw nam i wyjść z kraju”.
„I prześladowali” – jak jest napisane: „[Egipcjanie] powołali nad nim nadzorców, aby go prześladować ciężkimi pracami przy budowaniu dla faraona miast spichlerzy: Pitom i Raamses.”
„Obarczając nas przymusową, ciężką pracą” – jak jest napisane: „Egipcjanie przymuszali synów Jisraela do ciężkich prac”
„I wołaliśmy do Boga, Boga naszych ojców, a Bóg usłyszał nasze wołanie, dostrzegł naszą niedolę, nasze udręki i nasz ucisk”
„I wołaliśmy do Boga, Boga naszych ojców” – jak jest napisane: „I w czasie tych wielu lat umarł król Egiptu. I synowie Jisraela narzekali na ciężką pracę i wołali. I ich wołanie z powodu niewoli doszło do Boga”
„I Bóg usłyszał nasze wołanie” – jak jest napisane: „Bóg usłyszał ich narzekania i wspomniał Swoje przymierze z Awrahamem, Jicchakiem i Jaakowem”
„Dostrzegł naszą niedolę” – to jest rozdzielenie małżonków, jak jest napisane: „Bóg widział synów Jisraela i dostrzegł ich krzywdy”
„Nasze udręki” – odnoszące się do synów, jak jest napisane: „Wszystkich nowo narodzonych synów wrzućcie do rzeki (Nilu), a córkom pozwólcie przeżyć”
„I nasz ucisk”, co oznacza uciemiężenie, jak jest napisane: „I zobaczyłem też ucisk, jakim prześladują ich Egipcjanie”
I wywiódł nas Bóg z Egiptu silną ręką i wyciągniętym ramieniem porażając strachem, znakami i cudami.
„I wywiódł nas Bóg z Egiptu” – nie za pośrednictwem anioła, serafina lub posłańca, ale Najświętszy, nich będzie błogosławiony, w Swojej chwale, On sam, jak jest napisane: „Tej nocy przejdę przez ziemię egipską i zabiję wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej wśród ludzi i zwierząt. I dokonam sądu nad bożkami Egiptu – Ja, Bóg”
„Tej nocy przejdę przez ziemię egipską” – Ja sam, nie anioł.
„Zabiję wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej” – Ja, nie serafin.
„I dokonam sądu nad bożkami Egiptu” – Ja, nie posłaniec.
„Ja, Bóg” – Ja, nie ktoś inny.
„Silną ręką” – oznacza zarazę, jak jest napisane: „Oto ręka Boga porazi bydło twoje na polu, konie, osły, wielbłądy, woły i owce, padnie na nie wielka zaraza”
„I wyciągniętym ramieniem” – to jest mieczem, jak jest napisane: „Dobyty miecz w jego dłoni wyciągnięty nad Jerozolimą”
„Porażając strachem” – to znaczy objawieniem Boskiego Majestatu, jak jest napisane: „Czy usiłował Bóg przyjść i wybrać Sobie inny naród spośród narodów przez doświadczenia, znaki, cuda i wojny, ręką silną i wyciągniętym ramieniem, porażając strachem – jak to wszystko, co uczynił dla was Bóg, wasz Bóg, w Egipcie na waszych oczach?”
„Znakami” – oznacza to laskę Moszego, jak jest napisane: „Tę oto laskę weźmiesz w dłoń, aby czynić nią znaki”
„I cudami” – oznacza krew, jak jest napisane: „Sprawię cuda na niebie i na ziemi:
wypowiadając każde z kolejnych słów: „krew”, „ogień”, „słupy dymu” należy – zanurzając w kielichu palec wskazujący prawej ręki (lub najmniejszy) albo przechylając lekko kielich – wylewać kroplę wina (na przygotowany spodeczek).[Używanie palca do wylewania wina w tym momencie ma nawiązywać symbolicznie do wypowiedzi magów egipskich przypisujących plagi „palcowi Bożemu”]
krew, i ogień, i słupy dymu”
Inne wyjaśnienie głosi: „Silną ręką” – to dwie plagi; „wyciągniętym ramieniem” – dwie plagi; „porażając strachem” – dwie plagi, „znakami” – dwie; „cudami” – dwie. Oto dziesięć plag, które Najświętszy, niech będzie błogosławiony, sprowadził na Egipcjan w Egipcie. Są nimi:
przy wymienianiu kolejnych plag wylewa się wino z kielicha w taki sam sposób, jak poprzednio
krew, żaby, wszy, dzikie zwierzęta, zaraza, wrzody, grad, szarańcza, ciemność, śmierć pierworodnych.
Rabi Jehuda ułożył skrót z pierwszych liter nazw dziesięciu plag:
DeCaCH ADaSZ BeACHaW
Do kielichów dolewa się wina, uzupełniając w ten sposób to, które zostało wylane podczas wymieniania plag
Rabi Jose Galilejczyk powiedział: jak można uzasadnić pogląd, że Egipcjanie zostali w Egipcie porażeni dziesięcioma plagami, a w morzu – pięćdziesięcioma? O Egipcie jest napisane: „Wówczas rzekli magowie do faraona: To jest Palec Boży (kara od Boga)”. O morzu natomiast powiedziane jest: „I widział Jisrael silną dłoń, którą Bóg poraził Egipcjan. Lud przeraził się Boga i zaufał Jemu i Jego słudze Moszemu”. Iloma więc plagami dotknięci zostali jednym palcem? Dziesięcioma. Można więc uważać, że jeśli w Egipcie dotknęło ich dziesięć plag, to w morzu natomiast – Boską dłonią – pięćdziesiąt plag.
Rabi Eliezer powiedział: Skąd wiadomo,że każda pojedyncza plaga, którą Najświętszy, niech będzie błogosławiony, sprowadził na Egipcjan w Egipcie, składała się z czterech plag? Gdyż jest napisane: „Zesłał na nich żar Swego gniewu, zapalczywość, oburzenie, udrękę, orszak zwiastunów zagłady”. „Zapalczywość” stanowi jedną plagę, drugą – „oburzenie”, „udręka” – to trzecia, a „orszak zwiastunów zagłady” – to czwarta. Stąd wynika, że w Egipcie zostali dotknięci czterdziestoma plagami, a w morzu – dwustoma.
Rabi Akiwa powiedział: Jak można uzasadnić, że każda plaga, którą Najświętszy, nich będzie błogosławiony, sprowadził na Egipcjan w Egipcie, składała się z pięciu plag? Bo jest napisane: „Zesłał na nich żar Swego gniewu, zapalczywość, oburzenie, udrękę, orszak zwiastunów zagłady” „Żar gniewu” – to jedna plaga; „Zapalczywość” stanowi drugą plagę, trzecią – „oburzenie”, „udręka” – to czwarta, a „orszak zwiastunów zagłady” – to piąta. Stąd wynika, że w Egipcie zostali dotknięci pięćdziesięcioma plagami, a w morzu – dwustu pięćdziesięcioma.
Ileż jest dobrodziejstw, za które powinniśmy dziękować Wszechobecnemu!
Gdyby tylko wyprowadził nas z Egiptu, a nie osądził Egipcjan, już by wystarczyło.
Gdyby osądził Egipcjan, a nie osądził ich bożków, już by wystarczyło.
Gdyby osądził ich bożki, a nie zabił ich pierworodnych, już by wystarczyło.
Gdyby zabił ich pierworodnych, a nie dał nam bogactw Egipcjan, już by wystarczyło.
Gdyby dał nam bogactwa Egipcjan, a nie rozdzielił dla nas morza, już by wystarczyło.
Gdyby rozdzielił dla nas morze, a nie przeprowadził nas po jego suchym dnie, już by wystarczyło.
Gdyby przeprowadził nas po jego suchym dnie, a nie wtrącił naszych prześladowców w jego odmęty, już by wystarczyło.
Gdyby wtrącił naszych prześladowców w jego odmęty, a nie zaspokajał naszych potrzeb na pustyni przez 40 lat, już by wystarczyło.
Gdyby zaspokajał nasze potrzeby na pustyni przez 40 lat, a nie karmił nas manną, już by wystarczyło.
Gdyby karmił nas manną, a nie obdarzył nas Szabatem, już by wystarczyło.
Gdyby obdarzył nas Szabatem, a nie przyprowadził nas do góry Synaj, już by wystarczyło.
Gdyby przyprowadził nas do góry Synaj, a nie dał nam Tory, już by wystarczyło
Gdyby dał nam Torę, a nie wprowadził nas do ziemi Jisraela, już by wystarczyło.
Gdyby wprowadził nas do ziemi Jisraela, a nie zbudował nam Świątyni, już by wystarczyło.
Jakąż więc wdzięczność winniśmy Bogu za tak wielokrotnie pomnażane dobrodziejstwa! Bo wyprowadził nas z Egiptu, osądził Egipcjan, osądził ich bożki, zabił ich pierworodnych, dał nam bogactwa Egipcjan, rozdzielił dla nas morze, przeprowadził nas po jego suchym dnie, wtrącił naszych prześladowców w jego odmęty, zaspokajał nasze potrzeby na pustyni przez 40 lat, karmił nas manną, obdarzył nas Szabatem, przyprowadził nas do góry Synaj, dał nam Torę, wprowadził nas do ziemi Jisraela, zbudował nam Świątynię, aby przebaczyć nam wszystkie nasze grzechy.
[Dajenu („Już by wystarczyło”) jest jedną z najbardziej znanych pieśni sederowych. Wymienione zostają wszystkie dzieła Boga (15), które doprowadziły do uwolnienia Domu Jisraela z niewoli. Liczba 15 jest interpretowana jako posiadająca wartość symboliczną (być może nawiązuje do piętnastu mistycznych stopni pomiędzy niebem a ziemią).]
Rabi Gamliel powiedział: „Nie spełnia swojego obowiązku ten, kto w Pesach nie objaśnia trzech rzeczy, którymi są: baranek pesachowy (korban pesach), maca, maror (gorzkie zioła).
[Zadane zostają tu konkretne pytania dotyczące rytualnych, symbolicznych przedmiotów znajdujących się na stole. Są to: symbol ofiary pesachowej (korban pesach), maca i maror. Gdy czytana jest ta część Hagady, nie należy wskazywać na zeroę, ponieważ nikt nie powinien myśleć, że składanie ofiar może powrócić w Pesach teraz, gdy Świątynia Jerozolimska nie jest odbudowana. Zeroa nie może być jedzona w Seder, ani nie może być zachowana na później.]
Dlaczego istniała ofiara pesachowa, którą spożywali nasi ojcowie, w czasach Świątyni?
Bo Najświętszy, niech będzie błogosławiony, ominął [pasach] domy naszych ojców w Egipcie, jak jest napisane: „Odpowiecie: ‘To jest ofiara pesachowa na cześć Boga, który w Egipcie ominął domy synów Jisraela. Poraził Egipcjan, a domy nasze uchronił’. I lud pochylił się w pokłonie”.
Głowa domu podnosi przełamaną macę (lub wszystkie), pokazując ją wszystkim, podczas gdy czytane są poniższe słowa:
Dlaczego jemy macę? Bo ciasto, które przygotowywali nasi przodkowie, nie zdążyło wyrosnąć, gdy Król królów, Święty, niech będzie błogosławiony, objawił się im i wybawił ich, jak jest napisane:” Z ciasta, które wynieśli z Egiptu, upiekli niewyrośnięte placki [mace], bo się nie zakwasiło, gdyż nagleni do wyjścia z Egiptu nie mogli zwlekać i nie przygotowali zapasów żywności
Prowadzący odkłada macę, podnosi maror i pokazuje je obecnym, podczas gdy czytane są poniższe słowa:
Dlaczego jemy maror? Bo Egipcjanie zaprawiali goryczą życie naszych ojców w Egipcie, jak jest napisane: „Uczynili ich życie gorzkim poprzez uciążliwą pracę przy glinie i cegle oraz różne prace w polu. Wszystkie prace, do których ich zmuszano, były uciążliwe”.
Prowadzący odkłada maror i wszyscy kontynuują czytanie:
W każdym pokoleniu człowiek powinien postrzegać siebie, jak gdyby to on sam wyszedł z Egiptu. Jak jest napisane: „I opowiesz tego dnia swojemu synowi, mówiąc: za to, co uczynił dla mnie Bóg, gdy wychodziłem z Egiptu.” Nie tylko przecież naszych ojców Najświętszy, niech będzie błogosławiony, wybawił, lecz i nas wszystkich wraz z nimi, jak jest napisane: „Wyprowadził nas stamtąd, by iść z nami i zaprowadzić nas do ziemi, którą przysiągł dać naszym Praojcom”
Przykrywa się mace, każdy bierze kielich do ręki, podnosi i mówi głośno:
Dlatego powinniśmy dziękować, głosić chwałę, sławić, wychwalać, wynosić, opiewać, błogosławić, wywyższać i wielbić Tego, który uczynił te wszystkie cuda dla naszych ojców i dla nas: wyprowadził nas z niewoli do wolności, ze smutku do radości, z żałoby ku świętu, z ciemności w wielką jasność, ze zniewolenia do zbawienia. Zaintonujmy więc na Jego cześć pieśń nową: Haleluja!
[Dziewięć czasowników opisujących wychwalanie Boga reprezentuje według niektórych interpretacji dziewięć sefirot. Natomiast opis pięciu cudów ma nawiązywać (w kolejności wygłaszania odpowiadającej kolejności wydarzeń historycznych) do wyprowadzenia z Egiptu, powrotu z niewoli babilońskiej, cudu purimowego, cudu chanukowego i – wreszcie – cudu wybawienia z obecnego wygnania, które nastąpi w przyszłości.]
Odstawia się kielichy na stół, odkrywa mace i mówi:
Haleluja, Chwalcie Haszem, słudzy Haszem, chwalcie Imię Haszem, Niech Imię Haszem błogosławione będzie teraz i na wieki. Od wschodu słońca aż po jego zachód niech będzie pochwalone Imię Haszem! Haszem jest wywyższony ponad wszystkie ludy, Jego chwała sięga ponad niebiosa. Któż jest jak Haszem, nasz Bóg, który siedzibę ma na wysokościach, który pochyla się nad niebem i ziemią. Nędzarza dźwiga z prochu, z błota wyciąga ubogiego, by ich posadzić ze znakomitymi, ze znakomitymi ich ludu. Bezpłodną czyni szczęśliwą matką w domu pełnym synów. Haleluja!
Gdy Jisrael wychodził z Egiptu, dom Jaakowa spośród obcego ludu, jego świętym miejscem stał się Jehuda, Jisrael – jego królestwem. Spostrzegło to morze i uciekło, a Jordan bieg swój odwrócił. Góry skakały jak barany, a pagórki – niczym jagnięta. Czemuż, o morze, uciekasz, a ty, Jordanie – czemuż zawracasz? Czemuż, o góry, skaczecie jak barany, a wy, pagórki – niczym jagnięta? Zadrżała ziemia przed Bogiem Jaakowa, przed obliczem Boga, który skałę przemienia w jezioro, a krzemień w tryskające źródło.
Przykrywa się mace, każdy bierze kielich do ręki i mówi:
„Błogosławiony jesteś Haszem, Boże nasz, Królu wszechświata, który wybawiłeś nas i naszych ojców z Egiptu i pozwoliłeś nam dożyć tej nocy, abyśmy jedli macę i gorzkie warzywa. Tak też Haszem, Boże nasz i Boże naszych ojców, doprowadź nas w pokoju ku uroczystościom i świętom, które mają nastąpić, pozwól radować się z odbudowania Twojego miasta i cieszyć się służbą Tobie. I abyśmy tam spożywali ze zwykłych i pesachowych ofiar, których krew skropi ściany Twego ołtarza dla Twej łaski. Będziemy Ci tam dziękować nową pieśnią za nasze wybawienie i za wyzwolenie naszych dusz. Bądź błogosławiony Haszem, Wybawicielu Jisraela.
Wszyscy wypowiadają błogosławieństwo nad winem Borei pri hagafen:
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, Stwórco owocu winorośli
Opierając się na lewym boku wypija się Drugi Kielich Wina.
Rachac
Dokonujemy rytualnego umycia rąk, ale tym razem wypowiadamy błogosławieństwo Al netilat jadaim:
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam obmywanie rąk.
[1. Przed umyciem rąk zdejmujemy biżuterię z palców, o ile jest to możliwe.

  1. Bierzemy dzbanek napełniony wodą w prawą rękę, przekładamy go do lewej i polewamy prawą dłoń do nadgarstka. Przekładamy dzbanek w prawą rękę i polewamy lewą. Czynność tę powtarzamy trzy (lub dwa) razy.
  2. Podnosimy ręce, recytujemy błogosławieństwo bez ich wycierania, osuszamy je po wypowiedzeniu błogosławieństwa.
  3. Zachowujemy milczenie od tego momentu do chwili, gdy po odmówieniu błogosławieństwa nad chlebem (Moci) i nad macą (Al achilat maca), zjemy kawałek macy.]
    Moci Maca – błogosławieństwa nad chlebem i nad macą
    Prowadzący podnosi trzy mace i odmawia błogosławieństwo nad chlebem Moci.
    Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który wydobywasz chleb z ziemi.
    Następnie prowadzący odkłada dolną macę, a nad górną i środkową recytuje błogosławieństwo Al achilat maca.
    Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam spożywać macę.
    [Niektóre Hagady proponują odmienną kolejność czynności: np. błogosławieństwo Moci polecają wypowiedzieć nad wierzchnią z mac, a błogosławieństwo Al achilat maca – nad macą środkową, lub Moci nad wszystkimi macami zakrytymi]
    Prowadzący odłamuje kawałki każdej z dwóch mac dla siebie i dla każdego z zebranych, rozdaje je. Każdy przed zjedzeniem wypowiada oba błogosławieństwa i wszyscy zjadają mace, opierając się na lewym boku.
    [Maca dolna pozostaje nienaruszona, ponieważ przeznaczona jest na korech. Jeżeli nie starczy macy „ceremonialnej” dla wszystkich gości (po kezajit z każdej macy- tyle powinien zjeść teraz każdy), powinni oni otrzymać po symbolicznym kawałku uzupełnionym innymi macami leżącymi na stole. Nie jest konieczne jedzenie macy przez cały okres trwania święta Pesach, ale wyłącznie pierwszej nocy: właśnie teraz, a później jako kanapkę korech i jako afikoman na zakończenie. Maca nie powinna być solona (zanurzana w soli)]
    Maror – Gorzkie zioła
    Prowadzący bierze gorzkie zioła (mniej niż kezajit, czyli około 25 gramów), zanurza je w charoset (lecz – by nie było zbyt wiele charosetu – nadmiar należy strząsnąć). Następnie podaje maror wszystkim uczestnikom, po czym wypowiadane jest przez wszystkich błogosławieństwo Al achilat maror:
    Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Król świata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam spożywać gorzkie zioła.
    Wszyscy zjadają maror nie opierając się na lewym boku.
    [Nie opierając się, ponieważ maror jest symbolem niewoli, a tylko ludziom wolnym przysługuje prawo opierania się na lewym boku. Powyższe błogosławieństwo obejmuje również maror (bywa to chazeret – drugie gorzkie zioło lub ten sam maror) jedzony jako korech. Do zjedzenia korech należy powstrzymać się od mówienia.]
    Korech – kanapka
    Po zjedzeniu maroru prowadzący rozdaje wszystkim macę i chazeret (drugi rodzaj gorzkich ziół): jeden kezajit dolnej macy (można ją uzupełnić innymi macami z przygotowanych na stole) oraz jeden kezajit drugiego rodzaju maroru, umieszczonego między kawałkami macy i zanurzonego wcześniej w charoset.
    [W sprawie zanurzania w charoset istnieją sprzeczne opinie. Niektórzy nie używają chazeret, ale ten sam maror, co poprzednio]
    Prowadzący wypowiada słowa:
    Na pamiątkę Świątyni, na wzór Hillela. Tak czynił Hillel za czasów istnienia Świątyni Jerozolimskiej. Obłożył baranka pesachowego macą i gorzkimi ziołami i tak z nimi go jadł, aby spełnić słowa: „z macą i gorzkimi ziołami będą to jedli”.
    Prowadzący zjada swoją kanapkę. Pozostali uczestnicy również wypowiadają powyższe słowa i zjadają swoje kanapki opierając się na lewym boku. Maca i maror powinny być włożone do ust jednocześnie.
    Szulchan Orech – wieczerza
    Zdejmuje się talerz sederowy ze stołu i rozpoczyna się wieczerza. Podajemy świąteczny posiłek.
    [Niektórzy rozpoczynają go od zjedzenia jajka na twardo (ale nie bejcy) zanurzonego w słonej wodzie. Jest to potrawa żałobna i przypomina o zburzeniu obu Świątyń. Tradycyjne potrawy na kolację sederową to: rosół z kurczaka, barszcz z czerwonych buraków, ryba w galarecie, kompot z suszonych owoców. Wskazane jest opieranie się na lewym boku podczas wieczerzy. Deser powinien być podany natychmiast po kolacji, przed afikomanem, po którym nie wolno już jeść.]
    Po kolacji talerz sederowy zostaje ponownie umieszczony na stole.
    Cafun – zjedzenie afikomanu
    Po posiłku prowadzący bierze część macy odłożoną wcześniej na afikoman i dzieli ją pomiędzy wszystkich uczestników Sederu. Wszyscy zjadają afikoman.
    [Jeżeli dzieci są zainteresowane zabawą w „znalezienie afikomanu” można im wcześniej dawać wskazówki naprowadzające je do miejsca jego ukrycia. Jeżeli dzieci znajdą afikoman, powinny (wszystkie) otrzymać prezenty (nie mogą to być pieniądze).
    Każdy powinien zjeść nie mniej niż jeden kezajit macy opierając się na lewym boku. Jeśli afikoman nie jest wystarczająco duży, by starczyło dla wszystkich, można użyć innych mac szmura. Jedzenie afikomanu ma bardzo ważne znaczenie symboliczne. Symbolizuje on ofiarę pesachową, której nie można już (albo jeszcze) składać. Jednocześnie afikoman, po którego spożyciu nie wolno już niczego jeść, jego smak – ma nie pozwalać na zapominanie o dwóch sprawach: doświadczeniu Wyjścia z niewoli i obietnicy ukrytego jeszcze przed ludźmi uwolnienia od niewoli obecnej (afikoman przez cały czas Sederu pozostaje w ukryciu). Opowiedziana została historia o podniesieniu się z upadku (niewola) do chwały (oswobodzenie) i chwaliliśmy Boga za to, co uczynił. Teraz patrzymy w przyszłość w oczekiwaniu odkupienia, które ma nadejść. Wyjście z Egiptu nie było przecież jeszcze ostatecznym oswobodzeniem. Bowiem ostateczne uwolnienie może nastąpić dopiero w Erze Mesjańskiej. Każde pokolenie, tak jak wszystkie pokolenia od czasów niewoli egipskiej, musi pracować nad przybliżeniem Ery Mesjańskiej. Podstawą tej pracy jest niezapominanie nigdy, czym była niewola i czym jest wolność. Zjedzenie afikomanu jest dlatego symbolicznie niezwykle istotne, bo tajemnica odkupienia zawiera się w smaku macy – w pamiętaniu o tym, że chleb niedoli zmienił się – dzięki interwencji Boga – w chleb wolności. Afikoman należy spożyć przed chacot halajla, czyli dokładnym środkiem nocy pomiędzy zachodem a wschodem słońca. Godzinę chacot halajla drukuje się w żydowskich kalendarzach.
    Po zjedzeniu afikomanu nie wolno już niczego jeść.
    W sytuacji, gdy afikoman nie może zostać z jakiejkolwiek przyczyny odnaleziony, należy użyć innej macy w jego roli]
    Barech – Błogosławieństwo po jedzeniu
    Nalewamy trzeci kielich wina i odmawiamy Birkat hamazon. W tym momencie Sederu powinien zostać napełniony Kielich Elijahu (kielich ten można napełnić również przez rozpoczęciem Sederu, albo podczas nalewania Czwartego Kielicha, jeżeli jest on napełniany przed otwarciem drzwi [patrz niżej] Istnieje także zwyczaj, że Kielich Elijahu napełniany jest winem z kielichów wszystkich uczestników Sederu, co symbolizuje, że wszyscy muszą działać razem, aby nadszedł Mesjasz.)
    Istnieje zwyczaj odśpiewania (lub wygłoszenia!) w tym momencie Psalmu 126 jako wstępu do Birkat hamazon:
    Pieśń stopni. Gdy Haszem wyprowadzał wygnanych z Syjonu z powrotem, byliśmy jak we śnie. Wtedy usta nasze były pełne śmiechu, a język wołał pełen radości. Wtedy mówiono wśród narodów: ‚Wielkie rzeczy uczynił dla nich Haszem’ – i byliśmy szczęśliwi. Odwróć nasz los, Haszem, pozwól wrócić, jak strumieniom na pustyni. Ci, którzy sieją we łzach, będą żąć w radości. Kto płacząc niesie ziarno na siew, powróci – niosąc snopy – z radością.
    Jeżeli w wieczerzy brało udział co najmniej trzech dorosłych mężczyzn, jeden z nich formalnie zaprasza innych, aby przyłączyli się do niego w odmówieniu Birkat hamazon.
    Prowadzący mówi:
    Panowie – błogosławmy.
    Inni razem odpowiadają:
    Niech Imię Haszem będzie błogosławione teraz i na wieki.
    Prowadzący powtarza ich słowa, po czym kontynuuje:
    Za pozwoleniem dostojnych obecnych, błogosławmy [naszego Boga – (dodane, gdy jest minjan, czyli dziesięciu dorosłych mężczyzn )] za to, że jedliśmy z tego, co do Niego należy.
    Pozostali odpowiadają:
    Błogosławiony (nasz Bóg), za to, że jedliśmy z tego, co do Niego należy i przez Jego dobroć żyjemy.
    Prowadzący:
    Błogosławiony (nasz Bóg) za to, że jedliśmy z tego, co do Niego należy i przez Jego dobroć żyjemy, błogosławiony On i błogosławione Jego Imię.
    Prowadzący, na głos, tak by inni mogli odpowiadać Amen, we wskazanych przez niego momentach:
    Jeżeli obecnych jest mniej niż trzech dorosłych mężczyzn, prowadzący rozpoczyna wygłaszanie Birkat hamazon od tego miejsca:
    Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, karmiący cały świat w dobroci Swojej, w życzliwości, w łasce i w miłosierdziu. On daje chleb wszystkiemu ciału, gdyż Jego łaska jest wieczna. I przez dobroć Jego wielką nigdy nam nie brakło i oby nam nie zabrakło pożywienia – na wieki. Przez wzgląd na Imię Jego wielkie, bo On jest [Bogiem], który wszystkich żywi i utrzymuje przy życiu, i wyświadcza dobro wszystkim, i zapewnia pożywienie wszystkim istotom, które stworzył. Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, który żywisz wszystkie stworzenia.
    Wszyscy odpowiadają: Amen
    Dziękujemy Ci, Haszem, nasz Boże, że dałeś w dziedzictwie naszym ojcom ziemię upragnioną, dobrą i rozległą. I że wyprowadziłeś nas, Haszem, nasz Boże, z Egiptu i wykupiłeś nas z domu niewoli. I za przymierze Twoje, które przypieczętowałeś na naszym ciele, i za Twoją Torę, której nas nauczyłeś, i za Twoje prawa, które pozwoliłeś nam poznać, i za życie, życzliwość i łaskę, których nam udzieliłeś. I za spożywanie pokarmu, którym żywisz i utrzymujesz nas zawsze, każdego dnia i w każdym czasie, i w każdej godzinie.
    Za wszystko, Haszem, nasz Boże, dziękujemy Ci i błogosławimy Ciebie. Niech będzie błogosławione Twoje Imię ustami wszystkiego, co żyje, zawsze i na wieki. Jak jest napisane: „Zjesz i nasycisz się, i będziesz błogosławił Haszem – twojego Boga, za ziemię dobrą, którą ci dał”. Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, za tę ziemię i za pożywienie.
    Wszyscy: Amen
    Zmiłuj się, Haszem, nasz Boże, nad Jisraelem – Twoim ludem i nad Jerozolimą – Twoim miastem, i nad Syjonem – siedzibą Twojej chwały, i nad królestwem domu Dawida – Twojego pomazańca, i nad Domem wielkim i świętym, w którym wzywane jest Twoje Imię. Boże nasz, Ojcze nasz – bądź naszym Pasterzem, karm nas, utrzymuj nas i podtrzymuj nas, i daj nam wytchnienie. I uwolnij nas, Haszem, nasz Boże, prędko, od wszystkich naszych udręk. I nie dopuść, żebyśmy potrzebowali, Haszem, nasz Boże, ani podarków [od] ludzi, ani pożyczki od nich, lecz wyłącznie [darów] z Twojej ręki – przepełnionej, otwartej, świętej i szczodrej, abyśmy nie byli zawstydzeni i nie [doznali] wstydu na wieki.
    [w Szabat dodaje się: „ Zechciej nas wesprzeć, Haszem, Boże nasz, przykazaniami Twoimi i przykazaniem o Dniu Siodmym – Szabacie wielkim i świętym. Bo dzień ten jest wielki i święty dla Ciebie – bu spocząć w nim i zaznać odpoczynku w nim – w miłości, według przykazania Twojej woli. Zechciej dać nam wytchnienie, Haszem, Boże nasz, by w dniu naszego odpoczynku nie było niedoli, smutku i wzdychania. Pozwól nam zobaczyć, Haszem, Boże nasz – pocieszenie Syjonu – miasta Twojego i odbudowę Jerozolimy – miasta Twojego świętego. Bo Ty jesteś Panem Zbawienia I Panem Pocieszenia.]
    ( fragment wygłaszany jedynie w Pesach):
    Boże nasz i Boże naszych ojców, niech się wzniesie i niech przybędzie, i dosięgnie i zjawi się, i będzie przyjęte i wysłuchane, i rozważone i zapamiętane: pamięć o nas i wzgląd na nas, i pamięć o naszych ojcach i pamięć o Masziachu, synu Dawida, Twojego sługi, i pamięć o Jerozolimie – mieście Twojej świętości i pamięć o całym Twoim ludzie – Domu Jisraela – przed Tobą. Dla ocalenia, dla dobra, dla życzliwości, dla łaskawości, dla miłosierdzia, dla życia i dla pokoju w tym dniu Święta Pesach. Pamiętaj o nas, Haszem, nasz Boże, w [dniu tym], ku [naszemu] dobru. Wymień nas w tym dniu w błogosławieństwie i wybaw nas w [tym dniu], abyśmy żyli. [Wypowiadając] słowo zbawienia i miłosierdzia – zlituj się, okaż łaskę, zmiłuj się nad nami i wybaw nas, bo ku Tobie oczy nasze [są zwrócone], bo jesteś Bogiem łaskawym i miłosiernym.
    I odbuduj Jerozolimę, miasto święte, szybko i za dni naszych. Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, który [przez Swe miłosierdzie] wznosi Jerozolimę. Amen.
    Wszyscy: Amen
    Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, Bóg, nasz Ojciec, nasz Król, nasz Wszechpotężny, nasz Stwórca, nasz Wybawca, kształtujący nas. Święty nasz; Święty Jaakowa, nasz Pasterz; Pasterz Jisraela, Król dobry i czyniący dobro wszystkiemu; który każdego dnia – czynił dobro, czyni dobro i będzie czynił nam dobro; wyświadczał dobrodziejstwa, wyświadcza dobrodziejstwa i będzie wyświadczał dobrodziejstwa nam na wieki; przez życzliwość, łaskawość, miłosierdzie, wytchnienie, ratunek, powodzenie, błogosławieństwo, zbawienie, pocieszenie, utrzymywanie i wspieranie, i miłosierdzie, i życie, i pokój, i wszystko co dobre; a wszelkiego dobra na wieki – oby nas nie pozbawił.
    Wszyscy: Amen
    Miłosierny – niech króluje nad nami na wieki. Miłosierny – niech będzie błogosławiony w niebie i na ziemi. Miłosierny – niech będzie wychwalany przez wszystkie pokolenia i wysławiany przez nas na wieki i na zawsze i poważany przez nas na wieki wieków.
    Miłosierny – niech zachowa nas w [Swojej] chwale. Miłosierny – niech złamie jarzmo [na] naszych szyjach i poprowadzi nas wyprostowanych do naszego kraju. Miłosierny – niech ześle nam błogosławieństwo obfite dla tego domu i tego stołu, z którego jedliśmy.
    Miłosierny – niech ześle nam Proroka Elijahu, niech będzie pamiętany dla dobra, [który] ogłosi nam wieści dobre, zbawienne i pocieszające.
    [Pan lub pani domu mówi: Miłosierny – niech pobłogosławi mnie (moją żonę/ mojego męża) (i moje dzieci) i wszystko, co mam.]
    [Gość mówi: Miłosierny – niech pobłogosławi (ojca mojego, nauczyciela mojego) , gospodarza tego domu, (matkę moją, nauczycielkę moją) gospodynię tego domu, ich i ich dom, ich dzieci i wszystko, co mają]

Wszyscy kontynuują: Nas i wszystko, co mamy, jak byli błogosławieni nasi ojcowie, Awraham, Jicchak i Jaakow we wszystkim, ze wszystkiego, wszystkim, tak niech pobłogosławi nas wszystkich razem błogosławieństwem pełnym. I powiedzmy: Amen.
Oby uznano na wysokościach zasługę ich i naszą, dla strzeżenia pokoju. [Obyśmy] otrzymali błogosławieństwo od Haszem i sprawiedliwość od Boga, naszego Zbawcy, i [obyśmy] znaleźli życzliwość i uznanie u Boga i u ludzi.
[W Szabat dodaje się: „Miłosierny – niech da nam w dziedzictwie dzień, który całkowicie będzie Szabatem i odpoczynkiem na życie wieczne”.]
Miłosierny – aby dał nam w dziedzictwie dzień, który cały jest dobry.
Miłosierny – niech [sprawi], żebyśmy zasłużyli na czasy Masziacha i na życie w Przyszłym Świecie.
Wieża zwycięstw Swojego króla, okazujący łaskę Swojemu pomazańcowi – Dawidowi i potomstwu jego na wieki. Ten, który czyni pokój na wysokościach, oby uczynił pokój dla nas i dla całego Jisraela. I powiedzmy: Amen.
Bójcie się, Haszem, święci Jego, bo niczego nie brak tym, którzy się Go boją. Lwięta cierpią niedostatek i głodują, ale szukającym Haszem nie brakuje żadnego dobra. Chwalcie Haszem, bo jest dobry, bo Jego dobroć [trwa] na wieki. Otwierasz Swoją mądrość i sycisz pragnienia wszystkiego, co żyje. Błogosławiony człowiek, który zaufa Haszem, i Haszem będzie jego ufnością. Byłem młody i zestarzałem się, a nie widziałem, [żeby] sprawiedliwy był opuszczony, a potomstwo jego żebrało o chleb. Haszem da siłę Swojemu ludowi, Haszem pobłogosławi Swój naród pokojem.
Następnie wszyscy odmawiają błogosławieństwo Borei pri hagafen po czym wypijają wino (Trzeci Kielich) opierając się na lewym boku.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, Stwórca owocu winorośli.
Po wypiciu wina otwiera się drzwi (najczęściej robią to dzieci) i odczytuje słowa:
Wylej gniew Twój na ludy, które Cię nie uznają, na królestwa, które nie wzywają Twojego Imienia. Bowiem pożarli Jaakowa i spustoszyli jego siedzibę. Wylej na nich Twoje oburzenie, niech ich ogarnie ogień Twojego gniewu! Ścigaj ich Twoim gniewem i zetrzyj ich spod nieba, Haszem.
[Drzwi otwiera się, aby dać dowód, że jest to lejl szimurim – noc specjalnej opieki Boga. Otwierając drzwi w symboliczny sposób zapraszamy też proroka Elijahu (Eliasza), którego przyjście będzie znakiem, że Mesjasz jest już blisko. Okazujemy także w ten sposób naszą ufność w opiekę Boga, szczególną w czasie Pesach.

  1. Kielich Elijahu nie powinien być podnoszony ani nie wolno z niego pić. Po Sederze wino z niego wlewamy z powrotem do butelki.
  2. Istnieje zwyczaj pozostawiania jednego pustego krzesła przy stole, jako „krzesła proroka Elijahu”. Podobnie jak kielich, powinno być to najdostojniejsze krzesło w domu.]

Halel – Hymny
[Halel (hymny) pojawiają się w dwu odsłonach. Psalmy 113. i 114. wygłaszane są przed wieczerzą, pozostałe – do 118. po Birkat hamazon. Nie ma błogosławieństwa zwykle wygłaszanego w takiej sytuacji. Także zawieszony jest obowiązek stania w czasie czytania. Halel odczytuje się na siedząco.]
Zamyka się drzwi, nalewa się Czwarty Kielich Wina i wszyscy mówią:
Nie nam, Haszem, nie nam, lecz Twemu Imieniu daj chwałę za Twoją dobroć i wierność! Dlaczego mają mówić narody: ‚Gdzież jest ich Bóg?’ Nasz Bóg jest w niebie i czyni wszystko, co zechce. Ich bożki to srebro i złoto – dzieła rąk ludzkich. Mają usta, a nie mówią; mają oczy, a nie widzą. Mają uszy, a nie słyszą; mają nozdrza, ale nie czują zapachu. Mają ręce, lecz nie mają w nich czucia; nogi mają, ale nie mogą nimi poruszyć, a gardłem swoim nie wydają głosu. Do nich są podobni ci, którzy je robią, i każdy, który im ufa. Jisrael pokłada ufność w Haszem, On jest pomocą i tarczą. Domu Aharona – zaufaj Haszem, On jest pomocą i tarczą. Bojący się Haszem, ufajcie Haszem, On jest pomocą i tarczą.
Haszem o nas pamięta i błogosławi; błogosławi domowi Jisraela, błogosławi domowi Aharona; błogosławi bojącym się Haszem, zarówno małym jak i wielkim! Niech Haszem was rozmnoży, was i synów waszych! Błogosławieni jesteście przez Haszem, który stworzył niebo i ziemię. Niebo jest niebem Haszem, synom ludzkim zaś dał ziemię. To nie umarli chwalą Pana i nikt z tych, którzy spoczywają w grobie. To my błogosławmy Boga, teraz i na wieki. Chwalcie Haszem!
Miłuję Haszem, bowiem usłyszał głos moich modlitw, bo wysłuchał mnie w dniu, w którym wołałem. Przez całe życie będę go wzywał. Oplotły mnie więzy śmierci, schwytały mnie pęta otchłani, popadłem w nieszczęście i rozpacz. Ale wezwałem Haszem: O, Haszem, ratuj moją duszę! Haszem jest łaskawy i sprawiedliwy. Nasz Bóg jest miłosierny. Haszem strzeże ludzi prostych. Byłem bezsilny, a On mnie wybawił. Powróć, moja duszo, do swego spokoju, bo Bóg okazał dobroć. Ocalił bowiem moje życie od śmierci, moje oczy – od łez, moje nogi – od upadku. Będę kroczył przed Bogiem w krainie żywych. Ufam, nawet gdy mówię: ‚Podlegam wielkiemu cierpieniu”. Nawet, gdy powiedziałem w swym przygnębieniu: ‚Każdy człowiek kłamie!’
Jak odpłacę Haszem za wszelkie dobro, które mi wyświadczył? Podniosę kielich zbawienia i wezwę Imienia Haszem. Moje śluby, złożone Haszem, wypełnię przed całym Jego ludem. Drogocenną jest w oczach Haszem śmierć pobożnych. O, Haszem, jestem Twoim sługą, synem Twojej służebnicy: Ty uwolniłeś mnie z kajdan. Tobie złożę ofiarę dziękczynną i wezwę Imienia Haszem. Moje śluby, złożone Haszem, wypełnię przed całym Jego ludem, na dziedzińcach domu Świątyni Haszem, pośrodku ciebie, o Jerozolimo! Haleluja!
Chwalcie Haszem, wszystkie narody, wysławiajcie Go, wszystkie ludy, bo potężna Jego łaskawość nad nami, a wierność Haszem trwa na wieki. Chwalcie Haszem!
Dziękujcie Haszem, bo jest dobry, bo Jego dobroć trwa na wieki. Niech głosi dom Jisraela: Jego dobroć jest wieczna. Niech głosi dom Aharona: Jego dobroć jest wieczna. Niech głoszą bojący się Haszem: Jego dobroć jest wieczna.
Wołałem z pognębienia do Boga! I wysłuchał i wyprowadził mnie na wolność. Haszem jest ze mną, nie lękam się: cóż może uczynić mi człowiek? Haszem jest ze mną, w tych, którzy mi pomagają, więc mogę patrzeć w oczy mym wrogom. Lepiej ufać Haszem, niż pokładać ufność w człowieku. Lepiej ufać Haszem, niż pokładać ufność w możnych. Osaczyły mnie wszystkie narody, lecz pokonałem je w Imię Haszem. Osaczyły mnie w krąg jak pszczoły, zgasły jak ogień płonących cierni. W Imię Haszem je pokonałem. Popchnięto mnie, bym upadł, lecz Haszem mi dopomógł. Bóg moją mocą i pieśnią, moim Zbawcą. Odgłosy radości i wybawienia w namiotach ludzi sprawiedliwych: Prawica Haszem okazuje moc, prawica Haszem wysoko wzniesiona, prawica Haszem okazuje moc! Nie umrę, a będę żył i głosił dzieła Boga. Mocno mnie Bóg ukarał, ale nie wydał mnie na śmierć. Otwórzcie mi wrota sprawiedliwości: chcę wejść i dziękować Bogu! Oto jest brama Haszem, przez nią wejdą sprawiedliwi.
Każde zdanie zapisane poniżej kursywą wypowiadamy dwukrotnie:
Dziękuję, że mnie wysłuchałeś i stałeś się moim zbawieniem. Kamień odrzucony przez budujących stał się kamieniem węgielnym. To dzieło Haszem: cudem jest w naszych oczach. Oto dzień, który uczynił Haszem: cieszmy się nim i weselmy! O, Haszem, sprowadź wybawienie! O, Haszem, sprowadź dobro!
Błogosławiony, kto przybywa w Imię Haszem – błogosławimy go w Świątyni Haszem! Haszem jest Bogiem, On nas oświeci – przywiążcie ofiarę świąteczną do narożników ołtarza. Jesteś moim Bogiem, pragnę Ci dziękować: pragnę Cię, Mój Boże, wywyższać! Dziękujcie Haszem, bo jest dobry, bo Jego dobroć trwa na wieki!
Niech wychwalają Cię, Haszem, Boże nasz, wszystkie twoje stworzenia. A Twoi pobożni, sprawiedliwi, spełniający Twoją wolę i cały Twój lud – Dom Jisraela nich radosną pieśnią dziękuje, chwali, błogosławi, wysławia, uwielbia, wywyższa, uświetnia i oddaje hołd i ogłasza święte panowanie Twojego Imienia, Królu nasz. Dobrze jest Tobie dziękować i dobrze jest śpiewać chwałę Twojego Imienia, bo od wieków i na wieki jesteś Bogiem.
Wychwalajcie, Haszem, bo jest dobry, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Wychwalajcie Boga nad bogami, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Wychwalajcie Pana nad panami, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Tego, który sam wielkie cuda czyni, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Tego, który w swej mądrości uczynił niebiosa, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Tego, który rozpostarł ziemię nad wodami, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Tego, który uczynił wielkie światła, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Słońce, aby władało za dnia, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Księżyc i gwiazdy, by władały nad nocą, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Tego, który pobił Egipt w jego pierworodnych, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Wyprowadził Jisraela spośród nich, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Ręką silną, wyciągniętym ramieniem, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Morze Czerwone rozdzielił na części, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
I przeprowadził jego środkiem Jisraela, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Faraona i jego wojska strącił w Morze Czerwone, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Prowadził swój lud przez pustynię, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Pobił wielkich królów, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Zabił królów potężnych, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Sichona, króla Amorytów, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
I Oga, króla Baszanu, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Ziemię ich dał w dziedzictwo, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
W dziedzictwo Jisraelowi, słudze swemu, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Pamiętał o nas w naszym poniżeniu, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Wybawił nas od naszych wrogów, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Daje pokarm wszelkiemu stworzeniu, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie..
Dziękujcie Bogu niebios, bo trwa wiecznie Jego miłosierdzie.
Dusza każdej żywej istoty nich błogosławi Twoje imię, Haszem, Boże nasz. I niech duch każdego stworzenia wychwala i wynosi pamięć o Tobie, nasz Królu, na wieki. Od wieków i na wieki Tyś jest Bogiem i poza Tobą nie mamy innego Króla, Oswobodziciela i Zbawcy, uwalniającego i ocalającego, żywiącego i współczującego w każdym czasie troski i cierpienia. Nie mamy Króla prócz Ciebie, Boże początku i końca, Boże wszystkich istot, Panie wszystkich pokoleń, uwielbiany mnóstwem pieśni pochwalnych, który kierujesz swoim wszechświatem łaskawie, a swymi stworzeniami ze współczuciem. Wiekuisty nie drzemie ani nie śpi. To On budzi śpiących i przywraca świadomość pogrążonym we śnie, niemym przywraca mowę, rozwiązuje spętanych, podtrzymuje upadających, wzmacnia uginających się. Tobie jedynie składamy podziękowanie. Choćby pieśni w naszych ustach były niewyczerpane jak morze, a nasze języki radosne w śpiewie bez końca jak morskie fale, a nasze wargi głosiły chwałę rozciągając ją po horyzont, a nasze oczy jaśniały jak słońce i księżyc, a nasze ręce wznosiły się ku niebu wysoko jak lecące orły, a nasze nogi były szybkie jak u łani – ciągle nie potrafilibyśmy wyrazić naszej wdzięczności Tobie, Haszem, Boże nasz i naszych ojców, i błogosławić Imienia Twego nawet za jedno z tysiąca tysięcy i miliona milionów dobrodziejstw, które uczyniłeś naszym przodkom i nam.
Wyprowadziłeś nas z Egiptu, o Haszem, nasz Boże, i ocaliłeś nas z domu niewoli, karmiłeś nas w czasie głodu i zapewniałeś nam sytość, ocaliłeś nas przed mieczem i pozwoliłeś uciec przed zarazą, uchroniłeś przed długimi i niebezpiecznymi chorobami. Dotąd wspomaga nas Twoje miłosierdzie i nie opuszczają nas Twoje łaski, i tak, Haszem, nasz Boże, nie opuszczaj nas nigdy. Dlatego ciała, którymi nas obdarzyłeś, dusza i oddech, które tchnąłeś w nasze nozdrza i język, który umieściłeś w naszych ustach – niechaj dziękują i błogosławią, i wychwalają, i wysławiają, wynoszą, wielbią i uświęcają, i ogłaszają Twoje panowanie, Królu nasz.
Tobie bowiem wszystkie usta będą składać dziękczynienie, Tobie – wszystkie języki składać ślubowania, przed Tobą – wszystkie kolana będą się zginać, Tobie wszyscy się pokłonią, przed Tobą we wszystkich sercach będzie bojaźń, Twojemu Imieniu wnętrzności będą wznosić pieśń, bo jest napisane: ‘Całe moje ciało, wszystkie moje kości zawołają: Haszem, któż dorówna Tobie! W ratowaniu słabego przed silnym, wyzyskiwanego biedaka przed bogatym wyzyskującym’ Któż Tobie jest podobny, któż Tobie równy, któż z Tobą może się porównywać, Boże potężny, ogromny, najwyższy i straszny, władający niebem i ziemią!? Będziemy Ciebie chwalić, wysławiać, wywyższać i błogosławić Twoje Święte Imię, bo jest napisane: „Psalm Dawidowy: Błogosław, duszo moja, Haszem, a wszystkie wnętrzności moje – Jego Święte Imię”.
Boże wszechmogący Twoją Mocą, potężny na wieki chwałą Twojego Imienia, wspaniały Twoimi wspaniałymi czynami, Królu zasiadający na wyniosłym, majestatycznym tronie!
On wiecznie zasiada na wysokościach, święte jest Jego Imię. Napisane jest: ‘Wyśpiewujcie, sprawiedliwi, chwałę Haszem, bo prawym przystoi Go wielbić’
Niech Cię chwalą usta prawych, niech Cię błogosławią słowa sprawiedliwych, niech Cię wywyższa mowa pobożnych, niech Twoją świętość głoszą świątobliwi!
W zgromadzeniach tysięcy i tysięcy Twojego ludu, Domu Jisraela, Twoje Imię niech będzie wysławiane radosnym śpiewem, Królu nasz, w każdym z pokoleń. Bo jest powinnością wszystkich istot – Tobie, Haszem, Boże nasz i naszych ojców, zanosić dziękczynienie, Ciebie wysławiać, wychwalać, czcić, wynosić, wielbić, błogosławić, wywyższać i uwielbiać według wszystkich słów pieśni Dawida, syna Jiszaja, Twojego sługi i pomazańca.
Niech będzie wychwalane twoje Imię na wieki, Królu nasz, Boże, władco wielki i święty – w niebie i na ziemi. Bo Tobie przystoją, Haszem, Boże nasz i naszych ojców, pieśń i chwała, hymn i śpiew, potęga i władza, zwycięstwo, wszechmoc, sława i świetność, świętość i godność królewska, błogosławienie i dziękczynienie teraz i na wieki. Bądź pochwalony Ty, Haszem, Królu wielki, wychwalany, Boże dziękczynień, Panie wszechcudów, który upodobałeś sobie pieśni chwały, wszechmogący Królu, ożywiający światy.
Każdy wypowiada błogosławieństwo nad winem Borei pri hagafen:
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, Stwórco owocu winorośli
I wypija Czwarty Kielich Wina, opierając się na lewym boku. Ma to nastąpić przed halachicznym środkiem nocy (w praktyce: przed północą). Powinno się wypić całą zawartość kielicha. Po wypiciu wina (w ilości jednego rewiit) odmawia błogosławieństwo Bracha acharona (błogosławieństwo końcowe):
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król świata, za winorośl i za owoc winorośli. I za plon pola i za ziemię upragnioną, dobrą i rozległą, którą upodobałeś sobie i dałeś w dziedzictwie ojcom naszym, by jedli z jej owoców i sycili się jej dobrem. Zmiłuj się, Haszem, Boże nasz, nad Jisraelem – ludem Twoim i nad Jerozolimą – miastem Twoim, i nad Syjonem – siedzibą chwały Twojej, i nad ołtarzem Twoim, i nad Świątynią Twoją. I odbuduj Jerozolimę – miasto święte, szybko, za dni naszych. Wprowadź nas do niej i uraduj nas jej odbudową, abyśmy jedli z jej owoców i nasycili się jej dobrem. I będziemy Cię błogosławić za nią, w świętości i w czystości. (W Szabat dodaje się my w tym miejscu słowa: „Zechciej wzmocnić nas w tym dniu Szabatu”). Uraduj nas w tym dniu Święta Pesach. Bo Ty, Haszem, jesteś dobry i czyniący dobro dla wszystkich. Dziękujemy Ci za ziemię i za owoc winorośli. Błogosławiony jesteś Ty – Haszem, nasz Bóg, Król świata, za ziemię i za owoc winorośli.
Nirca – Akceptacja
Spełniony jest porządek Pesachu według przepisów i zwyczajów. Tak jak zasłużyliśmy, aby go wypełnić, obyśmy zasłużyli sprawować go w przyszłości. Najczystszy, mieszkający na wysokości, podnieś zgromadzenie, którego nie da się policzyć, z nicości. Poprowadź wkrótce pędy z pnia, który zasadziłeś – zbawionych, z radosnym śpiewem, na Syjon.
Leszana haba biruszalaim. W przyszłym roku – w Jerozolimie!
[Słowa te wypowiadają także ci, którzy obchodzą Pesach w Jerozolimie, dodając „odbudowanej”, ponieważ nie chodzi tu wyłącznie o Jerozolimę w sensie geograficznym, ale – przede wszystkim – duchowym. Historia Żydów to dzieje wędrówki z Egiptu do Jerozolimy. Odległość pomiędzy tymi dwoma miejscami na Ziemi przebiega także w wymiarze duchowym, a nie tylko geograficznym. Egipt po hebrajsku to Micraim, co oznacza „ograniczenie, utrudnienie, przeszkodę”. Symbolizuje duszę ludzką uwięzioną wciąż w ograniczeniach, jakim może podlegać człowiek. Jerozolima oznacza natomiast „miasto pokoju”. Pokoju pomiędzy ludźmi, ale także pokoju duchowego. Nazwy te określają więc symboliczne przeciwieństwo pomiędzy niewolą a wolnością. Nikt nie dotarł jeszcze w pełni do prawdziwej, czyli duchowej Jerozolimy. Wszyscy jesteśmy w drodze z Micraim do „miasta pokoju”. Dlatego „Na przyszły rok w Jerozolimie” (Leszana haba biruszalaim) ma głęboki sens, niezależnie, czy wypowiada się te słowa w Jerozolimie, Nowym Jorku, czy w Kutnie. I czasami mieszkając w Kutnie jest się bliżej Jerozolimy, niż mieszkając w odległości kilometra od Starego Miasta. Ludzie obchodzący święto Pesach w Jerozolimie dodają często na koniec Sederu „w Jerozolimie odbudowanej” mając na myśli przede wszystkim odbudowę Świątyni, ale także odbudowę wartości, które symbolizuje to miasto.]
[Jest tradycją kontynuowanie Sederu recytacjami (lub odśpiewaniem) pieśni i poematów (pijutim), po oficjalnym zakończeniu, które stanowi nirca. Podczas Sederu pierwszej i drugiej nocy Pesach recytuje się wczesnośredniowieczne poematy liturgiczne. Pierwszy ułożył na przełomie VI i VII wieku n.e. poeta Yannai, autorem drugiego jest Eleazar Kalir, prawdopodobnie jego uczeń.]
Pierwszej nocy wypowiada się:

To wszystko działo się w nocy
Bo wielu cudów dokonałeś w nocy
Sprawiedliwemu triumf dałeś w nocy
Gdy on rozdzielił swoje wojska w nocy
To wszystko działo się w nocy.
Królowi Geraru zagroziłeś w nocy
Labana strachem pokarałeś w nocy
Israel z aniołem potykał się w nocy
To wszystko działo się w nocy
Egipskich pierworodnych poraziłeś w nocy
Zniknęły ich zastępy w samym środku nocy
Moc Charoszetu starłeś pod gwiazdami nocy
To wszystko działo się w nocy
Bluźniercę przeciw Jeruzalem pokonałeś w nocy
Posąg Bela runął wraz z cokołem w nocy
Danielowi sekret widzenia objawiłeś w nocy
To wszystko działo się w nocy
Pijącego z naczyń świętych ukarałeś w nocy
Daniela od lwów ocaliłeś w nocy
Agagita Haman listy pisał w nocy
To wszystko działo się w nocy
Zginął, bo zabrałeś sen królowi w nocy
Depcz tłocznię dla patrzących końca nocy
By zakrzyknęli: już jest świt po nocy
To wszystko działo się w nocy
Przybliż już czas bez dnia i bez nocy
Boś Panem jest zarówno dnia jak i nocy
Straże w mieście twym postaw za dnia jak i w nocy
To wszystko działo się w nocy
Drugiej nocy wypowiada się poniższy poemat:
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”
Potęgę Swoich cudów objawiłeś – w Pesach
I ponad wszystkie święta postawiłeś – Pesach
Mężowi Wschodu północ objawiłeś – w Pesach
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”
Do drzwi mu zapukałeś o południu – w Pesach
Twych aniołów świetlistych nakarmił macą – w Pesach
Ku stadom pobiegł, zapowiedzi ofiary – w Pesach
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”
Sodomitów swym gniewem w ogniu spaliłeś – w Pesach
Jedyny ocalały Lot upiekł macę – w Pesach
Miasta Mof i Nof zmiotłeś przechodząc tam – w Pesach
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”
Egipskich pierworodnych zgładziłeś, Boże – w Pesach
I tylko swych pierworodnych ominąłeś – w Pesach
Krew ofiarna wstrzymała niszczyciela –w Pesach
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”
Miasto warowne Jerycho zdobyte jest – w Pesach
Sen o placku Omeru zgładził Midian – w Pesach
Książęta Pul i Lud w ogniu spłonęli – w Pesach
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”
Pozostał dzień jeszcze w Nob zanim nadszedł – Pesach
Ręka zapisywała zniszczenie Cul – w Pesach
Zapalono lampy i nakryto stół – w Pesach
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”
Estera lud zebrała na post trzydniowy – w Pesach
Niegodziwca wysoko powiesiłeś – w Pesach
Dwie klęski naraz sprowadzisz na Ucit – w Pesach
Siłę i moc Swej prawicy ukażesz – w Pesach
A więc głoście: „Oto ofiara pesachowa”

Tylko Jemu należy się chwała. Tylko Jemu należy się cześć.
Potężny w królowaniu. Jedyny w dziełach. Jego zastępy mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.
Doskonały w królowaniu. Jedyny w chwale. Jego wierni mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.
Sprawiedliwy w królowaniu. Jedyny w sprawiedliwości. Jego książęta mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.
Jedyny w królowaniu. Jedyny Potężny. Jego mędrcy mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.
Najwznioślejszy w królowaniu. Jedyny Straszliwy. Zgromadzeni przy Nim mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.
Łaskawy w królowaniu. Jedyny Wykupiciel. Jego sprawiedliwi mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.
Święty w królowaniu. Jedyny w miłosierdziu. Jego anioły mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.
Silny w królowaniu. Jedyny Podtrzymujący. Jego doskonali mówią Mu: Twoje i jedynie Twoje, Twoje wyłącznie i tylko Twoje – Twoje, Haszem, królowanie. Bo Jemu należna chwała i cześć.

On Mocarny. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
On Doskonały. Wspaniały. Wywyższony. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
On Chwalebny. Odwieczny. Sprawiedliwy. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
On Dostojny. Czysty. Jedyny. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
On Potężny. Wszystkowiedzący. Królewski. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
On Wielki. Wszechmocny. Ogromny. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
On Wykupicielem. Sprawiedliwy. Święty. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
On Miłosierny. Wszechpotężny. Stanowczy. Odbuduje Swoją Świątynię wkrótce.
Już zaraz, już zaraz, już za naszych dni. Już wkrótce. Boże odbuduj, Boże odbuduj, odbuduj Swą Świątynię już!
[[Powyższy hymn powstał najprawdopodobniej w XV wieku. Pierwszy raz pojawił się w Hagadzie Gershona Kohena w roku 1526]
Sefirat ha-Omer – liczenie omeru
W drugi wieczór sederowy (16 nisan) w rozpoczyna się liczenie omeru.
Błogosławiony jesteś Ty – Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który uświęciłeś nas swoimi przykazaniami i nakazałeś nam liczenie omeru.
Dzisiaj jest pierwszy dzień Omeru.
Oby było Twoją wolą, Haszem, nasz Boże i Boże naszych ojców, aby była odbudowana Świątynia prędko za naszych dni. I daj nam udział w twojej Torze. Tam będziemy Ci służyć w bojaźni jak za dawnych dni i lat.
[Co to jest omer?
Słowo omer ma co najmniej trzy znaczenia: po pierwsze, oznacza snop; po drugie, jest to miara produktów sypkich (np. ziarna), która równa jest objętości około 43 jajek. Nazwa ta oznacza też ofiarę (oddanie) ze zboża, składaną w czasach Świątyni. W drugi dzień Pesach składano ofiarę hołdowniczą ze zmielonego jęczmienia, w ilości właśnie jednego omeru. Pierwszy snop z wiosennych zbiorów przynoszony był do Świątyni, ziarno było mielone i jeden omer mąki jęczmiennej był mieszany z olejem i kadzidłem „na zapach kojący dla Boga” (Wajikra 23:13)
Co to jest „liczenie omeru”?
„Liczenie omeru” oznacza odliczanie 49 dni pomiędzy drugim dniem Pesach a świętem Szawuot (od Wyjścia z Egiptu do otrzymania Tory). Szawuot jest więc świętem powiązanym ze złożeniem ofiary omer. Jest pięćdziesiątym dniem od tego momentu, czyli pierwszym dniem po 49 dniach odliczania omeru (sefirat ha-Omer).
„Od dnia przypadającego po pierwszym dniu Pesach, w dniu, kiedy przyniesiecie omer na zakołysanie, będziecie liczyć dla siebie siedem pełnych tygodni” (Wajikra 23:15). W okresie tych 49 dni, podczas wieczornej modlitwy wypowiadane jest specjalne błogosławieństwo i formuła odliczenia kolejnego dnia – i to właśnie stanowi „liczenie omeru”.
Podczas gdy w drugi dzień Pesach składano ofiarowanie z jęczmienia, w święto Szawuot ofiarowanie było z nowego zbioru pszenicy.]

Jeden! Jeden jest…?
Jeden jest Bóg we wszechświecie.
Dwa! Dwie są…?
Dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Trzy! Trzech jest…?
Trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Cztery! Cztery są…?
Cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Pięć! Pięć jest…?
Pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Sześć! Sześć jest…?
Sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Siedem! Siedem jest…?
Siedem jest dni tygodnia, sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Osiem! Osiem jest…?
Osiem jest dni odliczanych do obrzezania, siedem jest dni tygodnia, sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Dziewięć! Dziewięć jest…?
Dziewięć jest miesięcy ciąży, osiem jest dni odliczanych do obrzezania, siedem jest dni tygodnia, sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Dziesięć! Dziesięć jest…?
Dziesięć jest Przykazań, dziewięć jest miesięcy ciąży, osiem jest dni odliczanych do obrzezania, siedem jest dni tygodnia, sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Jedenaście! Jedenaście jest…?
Jedenaście jest gwiazd, które Józef widział we śnie, dziesięć jest Przykazań, dziewięć jest miesięcy ciąży, osiem jest dni odliczanych do obrzezania, siedem jest dni tygodnia, sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Dwanaście! Dwanaście jest…?
Dwanaście jest plemion Izraela, jedenaście jest gwiazd, które Józef widział we śnie, dziesięć jest Przykazań, dziewięć jest miesięcy ciąży, osiem jest dni odliczanych do obrzezania, siedem jest dni tygodnia, sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie.
Trzynaście! Trzynaście jest…?
Trzynaście jest Boskich przymiotów, dwanaście jest plemion Izraela, jedenaście jest gwiazd, które Józef widział we śnie, dziesięć jest Przykazań, dziewięć jest miesięcy ciąży, osiem jest dni odliczanych do obrzezania, siedem jest dni tygodnia, sześć jest ksiąg Miszny, pięć jest ksiąg Tory, cztery są nasze Pramatki, trzech jest naszych Praojców, dwie są tablice z Przykazaniami, jeden jest Bóg we wszechświecie

Jedno koźlę, jedno koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł kot. I zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł pies. I zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł kij. I zabił psa, który zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł ogień. I spalił kij, który zabił psa, który zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadeszła woda. I ugasiła ogień, który spalił kij, który zabił psa, który zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł wół. I wypił wodę, która ugasiła ogień, który spalił kij, który zabił psa, który zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł rzeźnik. I zarżnął wołu, który wypił wodę, która ugasiła ogień, który spalił kij, który zabił psa, który zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł anioł śmierci. I zabił rzeźnika, który zarżnął wołu, który wypił wodę, która ugasiła ogień, który spalił kij, który zabił psa, który zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
I nadszedł Najświętszy, niech będzie błogosławiony i zabił anioła śmierci, który zabił rzeźnika, który zarżnął wołu, który wypił wodę, która ugasiła ogień, który spalił kij, który zabił psa, który zabił kota, który zjadł koźlę, które za dwa zuzy kupił ojciec mój. Jedno koźlę, jedno koźlę.
[Powyższy poemat napisany prostym językiem aramejskim powstał najprawdopodobniej w XV wieku. Jest on interpretowany najczęściej alegorycznie jako prezentacja losów Jisraela. Koźlątko reprezentuje Jisrael. Dwa zuzim to Tablice Przymierza. Według innych interpretacji to Mosze i Aharon. Kot to – według niektórych interpretacji – alegoria Asyrii, pies – Babilonii, kij – Persji, ogień – Macedonii, woda – Rzymu, wół – Saracenów, rzeźnik – krzyżowców, anioł śmierci – Turków.]
I tu kończy się Hagada, ale dobrze jest kontynuować rozmowy o Wyjściu z Egiptu jak najdłużej. Według mędrców, powstrzymywanie się od snu w tę noc jest dobrym sposobem na postrzeganie siebie samego, jakby się samemu wyszło z Egiptu, bo nikt z wychodzących nie spał tamtej nocy.

Skomentuj

Wprowadź swoje dane lub kliknij jedną z tych ikon, aby się zalogować:

Gravatar
Logo WordPress.com

Komentujesz korzystając z konta WordPress.com. ( Wyloguj /  Zmień )

Zdjęcie na Facebooku

Komentujesz korzystając z konta Facebook. ( Wyloguj /  Zmień )

Anuluj

Połączenie z %s