W sensie historycznym Pesach upamiętnia uwolnienie Żydów z niewoli egipskiej.

Egipt – najpotężniejsze państwo tamtego okresu starożytności (około 3250 lat temu) – musiał pogodzić się z faktem, że – dzięki interwencji Boga – upokarzani, wykorzystywani, pozbawieni praw nędzarze uzyskali wolność.

W sensie duchowym Pesach jest świętem wolności, bo po czterdziestu dziewięciu dniach wędrówki przez pustynię Żydzi otrzymali Torę, a w niej system etyczny składający się z nakazów i zakazów, które uczyniły ich naprawdę wolnymi.

Bowiem wolność wcale nie polega na tym, że możemy robić, co robić chcemy. Tak myślą niewolnicy – niedostrzegający, że rozumiana w ten sposób wolność jest tylko zaspokajaniem egoizmu, że jest zawsze jednoznaczna z czyjąś krzywdą. Gdy uwolnieni czarni niewolnicy ze Stanów Zjednoczonych przybyli do Afryki, do kraju wolności – Liberii, natychmiast zrobili niewolnikami rdzennych mieszkańców tych terenów. Rozumieli swoją wolność, jako zniewolenie innych.

Wolność jest to stan, w którym nikt nie ogranicza naszego prawa do robienia tego, co etycznie właściwe, tego, co moralne.

Nie ma wolności bez etyki. Nie jest wolnością niewolenie innych.

Nie ma wolności, gdy etyka ulega stłamszeniu. Niewolnikowi nie wolno postępować w sposób etyczny, chociażby dlatego, że etyczne zachowanie wchodzi natychmiast w konflikt z interesem właściciela niewolników. Niewolnik jest bity przez nadzorcę. Inni niewolnicy muszą udawać, że tego nie widzą. Mojżesz jest człowiekiem moralnym i wydaje mu się, że jest wolny. Staje w obronie niewolnika i zabija znęcającego się nad nim nadzorcę. Jednak Mojżesz się pomylił. Tylko wydawało mu się, że jest człowiekiem wolnym. Za moralną postawę – stanięcie w obronie niewolnika i zabicie nadzorcy – ma być ukarany. Faraon wydaje na niego wyrok śmierci. W Egipcie nie ma wolności dla Żydów. Gdy człowiek jest wolny, nikt nie ograniczy go w czynieniu tego, co moralne. Nikt nie zakaże mu bronić ludzi przed niewolą i przemocą.

Żeby postępować etycznie, trzeba najpierw poznać zasady etyki. Zawiera je właśnie Tora Pisana i Tora Ustna – obie przekazane Mojżeszowi przez Boga po Wyjściu z Egiptu – wydarzeniu upamiętnianym przez święto Pesach.

Wyjście z Egiptu i, w jego efekcie, przyjęcie „jarzma Tory” („jarzma przykazań” – kabalat ol micwot), czynią Żydów ludźmi wolnymi.

(PJ)

Obraz: „Przejście przez Morze Czerwone”, Nicolas Poussin 1594-1665