Kandelabr używany w Świątyni miał siedem ramion (6+1), reprezentujących Zrozumienie, Siłę, Bojaźń Boga, Boską Obecność, Wiedzę, Radę, Mądrość, ale świecznik chanukowy (chanukija) ma ich dziewięć, a na końcu każdego z nich znajduje się pojemnik na olej lub miejsce na świecę. Nie zawsze zresztą są to ramiona, ponieważ tradycyjną formą chanukii jest również lampka z tzw. zapleckiem – naczyńka na olej lub tulejki na świeczki są tu umieszczone z przodu, na podłużnej listwie.
Ramion jest aż dziewięć, ponieważ osiem reprezentuje osiem dni, a dziewiąte spełnia ważną rolę pomocniczą i nazywa się szamasz (sługa). Jednak ponieważ jest to rola pomocnicza – światło szamasza nie jest uważane za „oficjalne” światło menory.
Menory chanukowe wykonywane są najczęściej z mosiądzu, miedzi, srebra, bywają też ceramiczne. Niektóre przystosowane są do świec, inne do oleju. W domach starców i w szpitalach, gdzie istnieje większe niż zazwyczaj niebezpieczeństwo pożaru, używane są menory elektryczne.
Przez osiem nocy, począwszy od 25 dnia miesiąca kislew, zapala się świece w menorze, korzystając z szamasza, przed którego zapaleniem nie wygłasza się błogosławieństwa. Zawsze jako pierwszą zapala się kolejną nową świecę (aż do ośmiu w ósmy dzień) i zawsze jest to świeca znajdująca się z lewej strony (patrząc od przodu na menorę) świecy zapalonej poprzedniego dnia. Wynika z tego, że pierwszą zapalaną świecą (pierwszego dnia) jest ta najbardziej wysunięta na prawo i ona jest też ostatnią zapalaną w ostatni dzień świąt.
Świece zapala głowa domu (mężczyzna lub kobieta) i osoba ta wygłasza też błogosławieństwa. Ostatnio upowszechnia się zwyczaj zapalania specjalnych, miniaturowych menor przez dzieci. Chanuka jest wesołym, radosnym świętem. Świecznik powinien być ustawiany tak (np. na parapecie okna), aby był widziany przez przechodniów. Chodzi o „głoszenie światu” chanukowego cudu. Aby cel ten został właściwie spełniony, świateł chanukowego świecznika nie wolno wykorzystywać do innych celów (np. nie wolno przy nim czytać albo czegokolwiek nim oświetlać ani odpalać od świec chanukowych innej świecy, np. szamasza).
Chanuka jest świętem, które w zachodnim świecie zyskuje na znaczeniu na skutek swojego kalendarzowego sąsiedztwa z chrześcijańskim Bożym Narodzeniem. Dawniej na przykład nie istniał zwyczaj dawania dzieciom prezentów na Chanukę. Prezenty dawało się na Purim. Obecnie dzieci coraz częściej dostają chanukowe prezenty w każdy z ośmiu dni święta, po zapaleniu kolejnej chanukowej świecy lub lampki.

Czy menorę chanukową można zastąpić np. jedną świeczką zapalaną przez wszystkie dni?

Nie. Jedna świeczka w ogóle nie rozwiązuje sprawy, bo jedna świeczka to najwyżej szamasz, od którego zapalamy następne świece. Szamasz musi być wyraźnie oddzielony od pozostałych świec chanukowych, tak aby patrząc na świece można było je bez kłopotu policzyć i po ich liczbie przypomnieć sobie, który dzień święta jest właśnie obchodzony. Razem z szamaszem, podczas Chanuki zapalamy świece w sumie aż czterdzieści cztery razy.
Ani kształt, ani materiał, z którego zrobiona jest chanukija, nie są halachicznie określone. Dlatego istnieją tysiące różnych chanukowych świeczników i lampek. Halacha określa jedynie warunki dotyczące samych zapalanych świateł: np. to, że świece chanukowe powinny być ustawione prosto i oddalone od siebie na odległość nie mniejszą niż grubość palca.
Niektórzy nie stosują świec, ale lampki oliwne. Lampki i naczynia na świece nie muszą być połączone w trwałą całość, można więc wyobrazić sobie sytuację, gdy zapala się pojedyncze, oddzielne lampki, nie używając chanukii. Podważałoby to jednak tradycję.
Ponieważ zapalanie świec lub lampek jest realizacją micwy, obowiązuje ogólna zasada rabiniczna zwana hidur micwa, która stwierdza, że przedmioty używane do wypełniania przykazań muszą być piękne, wyjątkowe, uroczyste i nie powinny być używane na co dzień. Chodzi o uświęcanie wykonywanych czynności przez wykorzystywanie przedmiotów niezwykłych, niezwiązanych z powszedniością. Dlatego właśnie menory są często dziełami sztuki. Jakkolwiek więc można wyobrazić sobie sytuację, że świece będą ustawione w jakichś zastępczych, prowizorycznych naczyniach, gdy zmuszają nas do tego okoliczności, to jednak w normalnych warunkach wskazane jest używanie specjalnej menory, którą uznamy za piękną, która będzie się nam podobała i podkreśli swoim wyglądem świąteczny, uroczysty nastrój.

Kiedy wprowadzono zwyczaj palenia dziewięcioramiennych menor na Chanukę?

Początkowo zaczynano obchody święta prawdopodobnie od zapalenia ośmiu lamp oliwnych i zmniejszano ich liczbę o jedną lampę dziennie przez osiem dni. W czasach herodiańskich konserwatywna Szkoła Szamaja w sporze z liberalną Szkołą Hilela reprezentowała właśnie takie stanowisko, co wskazuje, że prawdopodobnie tak czyniono w II i I stuleciu p.n.e. Jednak ostatecznie, już w czasach talmudycznych, ustalono, że należy zwiększać liczbę świateł zapalanych każdego dnia.
Najstarsze menory chanukowe pochodzą właśnie z okresu niewiele późniejszego. Sama nazwa menory chanukowej – chanukija, jest stosunkowo nowa, bo dopiero dziewiętnastowieczna.

(pj)